Η Μπλε Οικονομία ως αναπτυξιακός πυλώνας για την Ελλάδα

Η μπλε οικονομία αποτελεί ένα από τα πλέον δυναμικά μοντέλα βιώσιμης ανάπτυξης παγκοσμίως. Στηρίζεται στη λογική ότι οι θάλασσες και οι παράκτιες περιοχές δεν είναι μόνο φυσικοί πόροι, αλλά και πηγές οικονομικής ευημερίας, καινοτομίας, κοινωνικής συνοχής και ψυχικής υγείας.

Σε διεθνές επίπεδο, η μπλε οικονομία αποτιμάται σε πάνω από 2,5 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης μεγαλύτερο του 5% (OECD, 2023 · European Commission, 2024).

Η Ελλάδα, με ακτογραμμή άνω των 13.000 χιλιομέτρων, περισσότερα από 200 κατοικημένα νησιά και μοναδική γεωπολιτική θέση στη Μεσόγειο, διαθέτει ένα φυσικό και γεωγραφικό πλεονέκτημα που δεν έχει αξιοποιηθεί πλήρως.

Η Μπλε Οικονομία ως νέα αναπτυξιακή θεώρηση

Η μπλε οικονομία υπερβαίνει την παραδοσιακή οικονομική προσέγγιση.

Αντιλαμβάνεται τη θάλασσα ως πολλαπλό κεφάλαιο:

◾Οικονομικό κεφάλαιο ‒ προϊόντα, υπηρεσίες, εξαγωγές, τουρισμός.

◾Κοινωνικό κεφάλαιο ‒ θέσεις εργασίας, τοπική ανάπτυξη, κοινότητες.

◾Περιβαλλοντικό κεφάλαιο – βιώσιμη χρήση, ανακύκλωση, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

◾Υγειονομικό και ψυχικό κεφάλαιο ‒ Blue Mind, ποιότητα ζωής, ΠΛΕ Υγεία.

Βασικοί θεματικοί πυλώνες για την Ελλάδα

1. Θαλάσσιος Τουρισμός και Οικοτουρισμός

Η Ελλάδα διαθέτει φυσικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά που μπορούν να μετατρέψουν τον τουρισμό σε πυλώνα βιώσιμης ανάπτυξης: ◾Καταδυτικός τουρισμός και ιστιοπλοΐα ◾Γαστρονομικός τουρισμός βασισμένος σε τοπικά προϊόντα ◾Μικρές κρουαζιέρες και εμπειρίες χαμηλού περιβαλλοντικού αποτυπώματος.

Δυναμικό: 3€ δισ. ετησίως (από περίπου €700 εκατ. σήμερα).

2. Αλγοκαλλιέργεια και Θαλάσσια Βιομάζα

Τα φύκια και τα μικροφύκη αποτελούν έναν νέο «πράσινο χρυσό» της θάλασσας: ◾Χρήσεις: τρόφιμα, λειτουργικά συστατικά, καλλυντικά, βιοπλαστικά, βιοενέργεια.

Οικονομικό δυναμικό: €300‒500 εκατ. ετησίως, με δυνατότητα εξαγωγών.

3. Θαλάσσια Βιοτεχνολογία και Φαρμακευτική Καινοτομία

Η ελληνική θάλασσα φιλοξενεί μοναδικούς μικροοργανισμούς με δυνατότητες για: ◾Ανάπτυξη νέων φαρμάκων ◾Βιοδραστικών ουσιών ◾Λειτουργικών τροφίμων και συμπληρωμάτων.

Δυναμικό: €500‒800 εκατ. ετησίως.

4. Θαλάσσια Ανανεώσιμη Ενέργεια

Η χώρα διαθέτει υψηλές ταχύτητες ανέμου και ηλιακή ακτινοβολία: ◾Πλωτές ανεμογεννήτριες ◾Κυματική ενέργεια ◾Θαλάσσια φωτοβολταϊκά.

Δυναμικό: €300‒600 εκατ. ετησίως και εκατοντάδες θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης.

5. Κυκλική Οικονομία Θάλασσας

Η διαχείριση θαλάσσιων απορριμμάτων και η ανακύκλωση ναυτιλιακών υλικών: ◾Ανακύκλωση διχτυών και πλαστικών ◾Αξιοποίηση βιοαποβλήτων ◾Δημιουργία κοινωνικών επιχειρήσεων και πράσινων clusters.

Δυναμικό: €100‒200 εκατ. ετησίως, με ισχυρή περιβαλλοντική και κοινωνική διάσταση.

5. Εκπαίδευση και Blue Skills

Η Ελλάδα χρειάζεται εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό: ◾Τεχνικοί ΑΠΕ ◾Χειριστές αλγοκαλλιεργειών ◾Θαλάσσιοι βιοτεχνολόγοι ◾Επαγγελματίες βιώσιμου τουρισμού.

Η δημιουργία Blue Skills Academies στα ΑΕΙ και ΙΕΚ μπορεί να προσφέρει 20.000 νέες θέσεις εργασίας έως το 2030.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ, BLUE MIND ΚΑΙ ΠΛΕ ΥΓΕΙΑ

Η μπλε οικονομία επηρεάζει την υγεία και την ευεξία:

Blue Mind: Η επαφή με τη θάλασσα μειώνει άγχος, ενισχύει συγκέντρωση και δημιουργικότητα (Nichols, 2014).

ΠΛΕ Υγεία: Ολοκληρωμένη προσέγγιση Δημόσιας, Τοπικής και Περιβαλλοντικής Υγείας: 1. Προώθηση υγιεινών θαλάσσιων προϊόντων (Δημόσια Υγεία) 2. Στήριξη νησιωτικών κοινωνιών μέσω εργασίας και βιώσιμων υποδομών (Τοπική Υγεία) 3. Προστασία θαλάσσιου περιβάλλοντος και μείωση ρύπανσης (Περιβαλλοντική Υγεία).

Η σύνδεση αυτή καθιστά τη μπλε οικονομία ολιστικό μοντέλο ανάπτυξης, όπου οικονομία, κοινωνία, περιβάλλον και υγεία συνεργούν.

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ (2025-2030)

EU EMFAF ‒ βιώσιμες θαλάσσιες δραστηριότητες

Horizon Europe – Cluster 6 ‒ έρευνα και καινοτομία στη μπλε οικονομία

BlueInvest (EIB) ‒ κεφάλαια για startups και ΜμΕ

ΕΣΠΑ 2021‒2027 ‒ υποδομές, κατάρτιση, περιφερειακή ανάπτυξη

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

◾Θεσμοθέτηση Εθνικής Στρατηγικής Μπλε Οικονομίας

◾Δημιουργία Blue Clusters & Marine Bioeconomy Parks σε Αιγαίο, Ιόνιο, Κρήτη

◾Σύνδεση πανεπιστημίων‒βιομηχανίας‒τοπικών κοινωνιών

◾Ενίσχυση πράσινων επενδύσεων σε ΑΠΕ και κυκλική οικονομία

◾Εκπαίδευση νέων επαγγελματιών μέσω Blue Skills Academies

◾Προώθηση του Blue Mind και της ΠΛΕ Υγείας ως στρατηγικών πυλώνων δημόσιας πολιτικής

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η Ελλάδα μπορεί να μετατραπεί σε ευρωπαϊκό κόμβο μπλε οικονομίας, δημιουργώντας: ◾Χιλιάδες θέσεις εργασίας ◾Επενδύσεις υψηλής προστιθέμενης αξίας ◾Εξαγωγικό δυναμικό ◾Ενίσχυση περιβαλλοντικής και κοινωνικής βιωσιμότητας.

Η μη αξιοποίηση αυτών των δυνατοτήτων σημαίνει απώλεια άνω των €4 δισ. ετησίως και στασιμότητα στην πράσινη ανάπτυξη.

Η μπλε οικονομία, όταν συνδυάζεται με την ΠΛΕ Υγεία και το Blue Mind, δεν είναι μόνο οικονομικό εργαλείο, αλλά μοντέλο κοινωνικής ευημερίας, ψυχικής υγείας και περιβαλλοντικής προστασίας, οδηγώντας την Ελλάδα σε μια νέα εποχή βιώσιμης ανάπτυξης και καινοτομίας.

Γεώργιος Ι. Ζακυνθινός
Τμήμα Δημόσιας και Κοινοτικής Υγείας, Σχολή Δημόσιας Υγείας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής
Email: gzakynthinos@uniwa.gr