Ιμραλί: Το νησί-φυλακή όπου η Τουρκία φυλάκισε το παρελθόν της

Σε εκτενές δημοσίευμα των Financial Times με τίτλο «The prison island where Turkey locked its past», η βρετανική εφημερίδα αναλύει τον κομβικό ρόλο του νησιού Ιμραλί στην τουρκική ιστορία.

Στο επίκεντρο βρίσκεται ο ηγέτης του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK), Αμπντουλάχ Οτζαλάν, ο οποίος συμμετέχει σε διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό μιας σύγκρουσης τεσσάρων δεκαετιών, η οποία έχει προκαλέσει τον θάνατο 40.000 ανθρώπων και έχει τραυματίσει βαθιά τη χώρα.

Ο Οτζαλάν παραμένει έγκλειστος στη φυλακή υψίστης ασφαλείας του νησιού εδώ και 26 χρόνια. Σε επιστολή του το 2010, είχε σημειώσει χαρακτηριστικά:

«Οι θεοί των αρχαίων μύθων πιθανότατα δεν θα μπορούσαν να σκεφτούν χειρότερη τιμωρία για μένα από το να με δέσουν στα βράχια του İmralı».

Στη σύγχρονη συνείδηση, το Ιμραλί είναι ταυτισμένο με τον Οτζαλάν -μια προσωπικότητα που προκαλεί αποτροπιασμό σε μεγάλο μέρος της τουρκικής κοινωνίας και του οποίου η οργάνωση χαρακτηρίζεται τρομοκρατική από ΗΠΑ και ΕΕ.

Η σύνδεση αυτή παραλληλίζεται με εκείνη του Νέλσον Μαντέλα με το νησί Ρόμπεν, του Άλφρεντ Ντρέιφους με το Νησί του Διαβόλου ή του Ναπολέοντα με την Αγία Ελένη.

Ωστόσο, το Ιμραλί κρύβει και άλλες ιστορικές πτυχές.

Ο Χαλίλ Καραβέλι, ανώτερος ερευνητής στο Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής των ΗΠΑ και εκδότης του «Türkiye Analyst», θέτει το καίριο ερώτημα:

«Το ερώτημα είναι: μπορεί το İmralı να γίνει σύμβολο για την αλλαγή της Τουρκίας, όπως έγινε το Robben Island για τη Νότια Αφρική;».

Αναρωτιέται, μάλιστα, αν το νησί μπορεί να εξελιχθεί σε έναν «τόπο ανανέωσης».

Από το μετάξι στο ικρίωμα

Στο παρελθόν, το Ιμραλί ήταν ένας τόπος παραγωγής μεταξιού, ένα ήσυχο καταφύγιο ψαράδων με ένα εγκαταλελειμμένο μοναστήρι.

Το 1935 μετατράπηκε σε πρότυπη ανοιχτή φυλακή, όπου οι κρατούμενοι εργάζονταν στη γη.

Εκεί, οι έγκλειστοι ζούσαν χωρίς την επιτήρηση φρουρών, αναπτύσσοντας κοινωνική δραστηριότητα που περιλάμβανε κινηματογραφικό σύλλογο, ποδοσφαιρική ομάδα, ακόμα και έκδοση τοπικής εφημερίδας.

Ανάμεσα στους κρατούμενους υπήρξε και ο κορυφαίος σκηνοθέτης Γιλμάζ Γκιουνέι, ο οποίος εμπνεύστηκε το αριστούργημά του «Ο Δρόμος» (Yol) κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του.

Ο Γκιουνέι καθοδήγησε τη σκηνοθεσία της ταινίας -που τιμήθηκε με τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες το 1982- στέλνοντας αναλυτικές οδηγίες μέσα από τη φυλακή.

Η πολιτική ιστορία του νησιού, ωστόσο, σημαδεύτηκε από το δράμα της εκτέλεσης του Αντνάν Μεντερές, του πρώτου δημοκρατικά εκλεγμένου πρωθυπουργού της Τουρκίας, ο οποίος οδηγήθηκε στην αγχόνη μετά το πραξικόπημα του 1960.

Προκλήσεις και αδιέξοδα

Σήμερα, η ειρηνευτική διαδικασία φαίνεται να βρίσκεται σε τέλμα, με το τουρκικό κράτος να εμφανίζεται αδιάλλακτο.

Την ίδια στιγμή, ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, βασικός πολιτικός αντίπαλος του Ερντογάν, παραμένει υπόδικος στο συγκρότημα του Σηλύβρια, αντιμετωπίζοντας βαρύτατες κατηγορίες.

Αν και το όραμα του Ερντογάν για μια «Τουρκία χωρίς τρομοκρατία» προβάλλεται ως στόχος, οι κοινωνικές αντιστάσεις παραμένουν ισχυρές.

Με τον στρατό να έχει περιορίσει τη δράση του PKK εντός των συνόρων, πολλοί αναρωτιούνται γιατί να γίνουν παραχωρήσεις τώρα.

Ο πρόεδρος της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, Νουμάν Κουρτουλμούς, προειδοποιεί: «Μπαίνουμε σε μια περίοδο όπου είναι απαραίτητο να σκεφτούμε».

Παρά την πρόσφατη επίσκεψη βουλευτών στον Οτζαλάν, η αισιοδοξία για το μέλλον παραμένει συγκρατημένη, αφήνοντας το Ιμραλί μετέωρο ανάμεσα στο σκοτεινό του παρελθόν και ένα αβέβαιο μέλλον.