Παλαιστίνιοι: Από τη «Νάχντα» της αναγέννησης, στον στείρο ναζισμό και πίσω στον νεο-οθωμανισμό/τζιχαντισμό

Υπήρξε ένα πνεύμα αφύπνισης και μεταρρύθμισης στον αραβικό κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Παλαιστίνης, κατά την ύστερη οθωμανική περίοδο. Αυτό το κίνημα είναι ευρέως γνωστό ως Νάχντα (Nahda), που σημαίνει «Αφύπνιση» ή «Αναγέννηση».

Το πνεύμα της Νάχντα στην Παλαιστίνη και η στάση της απέναντι στην οθωμανική κυριαρχία

Η Νάχντα ήταν ένα ευρύτερο πολιτιστικό και πνευματικό κίνημα που αναπτύχθηκε στις αραβικές επαρχίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κυρίως τον 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα.

Εμπνεύστηκε από ιδέες του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, αλλά είχε και αυτόχθονες ρίζες στις οθωμανικές μεταρρυθμίσεις (Τανζιμάτ).

Στην Παλαιστίνη, όπως και σε άλλες αραβικές περιοχές, αυτό το πνεύμα εκδηλώθηκε με διάφορους τρόπους:

Πνευματική και Πολιτιστική Αφύπνιση: Άνθισε μια νέα πνευματική τάξη, που περιλάμβανε διανοούμενους, συγγραφείς και δημοσιογράφους.

Ιδρύθηκαν νέες εφημερίδες και περιοδικά (π.χ. στην Ιερουσαλήμ, τη Γιάφα, τη Ναμπλούς), τα οποία συζητούσαν σύγχρονα ζητήματα, προωθούσαν τη μεταρρύθμιση, και συχνά εξέφραζαν έναν αυξανόμενο αραβικό εθνικισμό.

Αυτοί οι διανοούμενοι ήταν ανοιχτοί στις δυτικές ιδέες, αλλά προσπαθούσαν να τις ενσωματώσουν στο αραβικό και ισλαμικό πλαίσιο.

Αυτονομιστικές και Εθνικιστικές Τάσεις: Ενώ αρχικά η Νάχντα δεν ήταν πάντοτε ριζικά αντι-οθωμανική (κάποιοι υποστήριζαν μεταρρυθμίσεις εντός του οθωμανικού πλαισίου), σταδιακά αναπτύχθηκαν εθνικιστικά αισθήματα.

Υπήρχε μια επιθυμία για μεγαλύτερη αυτονομία ή ακόμα και ανεξαρτησία από την κεντρική οθωμανική κυβέρνηση, ειδικά καθώς η αυτοκρατορία άρχισε να παρακμάζει και οι πολιτικές των Νεότουρκων (στις αρχές του 20ού αιώνα) έγιναν πιο συγκεντρωτικές και εθνοκεντρικές, εις βάρος των αραβικών πληθυσμών.

Μέλη της παλαιστινιακής ελίτ εξελέγησαν στο οθωμανικό κοινοβούλιο, όπου προσπάθησαν να προωθήσουν τα συμφέροντα της περιοχής τους.

Κοινωνικές και Πολιτικές Μεταρρυθμίσεις: Οι μεταρρυθμίσεις των Τανζιμάτ οδήγησαν σε αλλαγές στην Εκπαίδευση, τη Δικαιοσύνη και τη Διοίκηση, φέρνοντας την Παλαιστίνη πιο κοντά στα δυτικά πρότυπα.

Αυτές οι αλλαγές, αν και οθωμανικής προέλευσης, ενίσχυσαν το πνεύμα του «ορθού λόγου» και της κριτικής σκέψης, δημιουργώντας ένα έδαφος για την ανάπτυξη νέων πολιτικών ιδεών.

Αντίσταση σε Συγκεκριμένες Οθωμανικές Πολιτικές: Υπήρξαν τοπικές εξεγέρσεις και δυσαρέσκεια απέναντι σε συγκεκριμένες οθωμανικές πολιτικές, όπως η υπερβολική φορολογία ή οι προσπάθειες για αυξημένο κεντρικό έλεγχο.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Εξέγερση των Αγροτών (Peasants’ Revolt) του 1834, αν και αυτή ήταν κυρίως κατά της αιγυπτιακής κυριαρχίας του Μεχμέτ Αλή Πασά, η οποία είχε προσωρινά αντικαταστήσει την οθωμανική.

Ωστόσο, δείχνει την τάση των τοπικών πληθυσμών να αντιστέκονται σε ό,τι θεωρούσαν καταπιεστικές πολιτικές, ανεξάρτητα από τον κυρίαρχο.

Τι απέγινε αυτό το πνεύμα;

Το πνεύμα της Νάχντα και ο αναδυόμενος παλαιστινιακός εθνικισμός αντιμετώπισαν σοβαρές προκλήσεις και τελικά μεταμορφώθηκαν ριζικά με την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την άφιξη νέων δυνάμεων:

Το Τέλος της Οθωμανικής Κυριαρχίας: Με το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η Παλαιστίνη πέρασε στην βρετανική κυριαρχία υπό την εντολή της Κοινωνίας των Εθνών. Αυτό σηματοδότησε το τέλος της οθωμανικής περιόδου και την αρχή μιας νέας εποχής.

Η Βρετανική Εντολή και η Άνοδος του Σιωνισμού: Η βρετανική κυριαρχία, σε αντίθεση με την οθωμανική, θεωρήθηκε πολύ πιο καταπιεστική από τους Παλαιστινίους.

Επιπλέον, η Διακήρυξη Μπάλφουρ (1917) και η ενίσχυση του σιωνιστικού κινήματος, με την αυξημένη εβραϊκή μετανάστευση και την αγορά γης, άλλαξαν δραματικά το τοπίο.

Το επίκεντρο της παλαιστινιακής αντίστασης μετατοπίστηκε από την αντίθεση στην οθωμανική κυριαρχία στην αντίσταση κατά της βρετανικής εντολής και του σιωνιστικού εγχειρήματος.

Μετατόπιση του Εθνικισμού: Ο παλαιστινιακός εθνικισμός, που είχε αναπτυχθεί κατά την Νάχντα, αναπροσαρμόστηκε για να αντιμετωπίσει τις νέες απειλές.

Από την επιθυμία για αυτονομία εντός ενός οθωμανικού ή αραβικού πενταεθνικού πλαισίου, εξελίχθηκε σε έναν συγκεκριμένο παλαιστινιακό εθνικισμό, ο οποίος επικεντρώθηκε στην υπεράσπιση της γης και της ταυτότητας έναντι της αποικιοκρατίας και του σιωνισμού.

Η Εξέλιξη του Πολιτικού Κινήματος: Οι πνευματικοί κύκλοι της Νάχντα έδωσαν τη θέση τους σε πιο οργανωμένα πολιτικά κόμματα και κινήματα αντίστασης, τα οποία προσπάθησαν να κινητοποιήσουν τον πληθυσμό κατά των νέων απειλών.

Συνοψίζοντας, το πνεύμα του «παλαιστινιακού Διαφωτισμού» ή της Νάχντα, το οποίο κήρυττε την αφύπνιση και, σε ένα βαθμό, την αντίσταση στην οθωμανική κυριαρχία, δεν «χάθηκε» αλλά μεταμορφώθηκε. Το πνεύμα της αντίστασης και της αναζήτησης της εθνικής ταυτότητας συνεχίστηκε, προσαρμοσμένο στις νέες συνθήκες.

Συνεργασία με τους ναζί

Υπήρξε συνεργασία μεταξύ ορισμένων Παλαιστινίων ηγετών, κυρίως του Μεγάλου Μουφτή της Ιερουσαλήμ, Χατζ Αμίν αλ-Χουσεϊνί, και της ναζιστικής Γερμανίας κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο Χατζ Αμίν αλ-Χουσεϊνί ήταν ο πιο εξέχων Παλαιστίνιος ηγέτης της εποχής και ο Μεγάλος Μουφτής της Ιερουσαλήμ.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930 και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο αλ-Χουσεϊνί ανέπτυξε στενές σχέσεις με τη ναζιστική Γερμανία και τη φασιστική Ιταλία. Οι κύριοι λόγοι για αυτή τη συνεργασία ήταν:

Κοινός Αντι-Βρετανικός Αγώνας: Τόσο οι ναζί όσο και οι Άραβες εθνικιστές (συμπεριλαμβανομένων ορισμένων Παλαιστινίων) είχαν ως κοινό εχθρό τη Μεγάλη Βρετανία, την οποία θεωρούσαν αποικιακή δύναμη.

Για τον αλ-Χουσεϊνί και τους υποστηρικτές του, η βρετανική κυριαρχία στην Παλαιστίνη (μέσω της Βρετανικής Εντολής) και η υποστήριξη της Σιωνιστικής υπόθεσης (μέσω της Διακήρυξης Μπάλφουρ) ήταν η κύρια απειλή για την παλαιστινιακή ανεξαρτησία.

Είδαν τη Γερμανία ως πιθανό σύμμαχο που θα μπορούσε να τους βοηθήσει να αποτινάξουν τον βρετανικό ζυγό.

Κοινός Αντι-Σιωνισμός/Αντισημιτισμός: Ο αλ-Χουσεϊνί ήταν έντονα αντι-Σιωνιστής και είχε ισχυρές αντισημιτικές πεποιθήσεις.

Αυτές οι πεποιθήσεις ταίριαζαν με την ιδεολογία του ναζιστικού καθεστώτος, το οποίο προωθούσε τον αντισημιτισμό ως κεντρικό πυλώνα του.

Ο αλ-Χουσεϊνί πίστευε ότι οι Ναζί θα τον βοηθούσαν να εμποδίσει την εβραϊκή μετανάστευση στην Παλαιστίνη και την ίδρυση ενός εβραϊκού κράτους.

Προπαγάνδα και Επιδιώξεις: Ο αλ-Χουσεϊνί βρήκε καταφύγιο στο Βερολίνο το 1941 και εργάστηκε στενά με τους Ναζί σε προπαγανδιστικές εκπομπές προς τον αραβικό κόσμο.

Στις εκπομπές αυτές, προωθούσε τον Άξονα ως ελευθερωτές από την αποικιοκρατία και καλούσε τους Άραβες σε εξέγερση κατά των Συμμάχων. Επίσης, προσπάθησε να στρατολογήσει μουσουλμάνους σε μονάδες των Waffen-SS, όπως τη μεραρχία «Handschar» στη Βοσνία.

Ο Χατζ Αμίν αλ-Χουσεϊνί επιθεωρεί μουσουλμάνους SS. Τον Μάιο του 1943 οι πρώτοι 8.000 εθελοντές ορκίστηκαν αιώνια πίστη στον Αδόλφο Χίτλερ σύμφωνα με το τελετουργικό των SS.

Απαραίτητο μέρος της ιδεολογικής διαφώτισης των μουσουλμάνων SS αποτελούσε η αντίθεση Ισλάμ-Ιουδαϊσμού

Ο Αλ-Χουσεϊνί δεν επηρέασε την Τελική Λύση: Ενώ ο αλ-Χουσεϊνί ήταν ένας ένθερμος υποστηρικτής της ναζιστικής αντισημιτικής πολιτικής και γνώριζε για τις διώξεις των Εβραίων, ιστορικά στοιχεία δείχνουν ότι δεν είχε καμία επιρροή στη ναζιστική διαδικασία λήψης αποφάσεων σχετικά με το Ολοκαύτωμα.

Οι Ναζί είχαν ήδη αποφασίσει και ξεκινήσει την εφαρμογή της «Τελικής Λύσης» πριν από τη συνάντηση του αλ-Χουσεϊνί με τον Χίτλερ το 1941.

Δεν αντιπροσώπευε το σύνολο: Ο αλ-Χουσεϊνί, αν και επιδραστικός, δεν εκπροσωπούσε ολόκληρο τον παλαιστινιακό πληθυσμό ή το σύνολο του αραβικού εθνικιστικού κινήματος.

Υπήρχαν και άλλοι Παλαιστίνιοι ηγέτες και διανοούμενοι που είτε ήταν αδιάφοροι είτε και επικριτικοί απέναντι στον ναζισμό, αντιλαμβανόμενοι τον ολοκληρωτικό και ρατσιστικό του χαρακτήρα ως μια μορφή ιμπεριαλισμού.

Η συνεργασία δεν ήταν πάντα ιδεολογική. Για κάποιους, η ελπίδα για βοήθεια στην επίτευξη της εθνικής ανεξαρτησίας από τη βρετανική κυριαρχία ήταν το πρωταρχικό κίνητρο, ακόμη κι αν αυτό σήμαινε συμμαχία με ένα καθεστώς που προωθούσε τον αντισημιτισμό.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ: Free Arabian Legion

Ένας στρατιώτης της Ελεύθερης Αραβικής Λεγεώνας στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Ελλάδα, τον Σεπτέμβριο του 1943.

Η φιλοτουρκική στροφή των Παλαιστινίων της Γάζας: Αίτια και Προεκτάσεις

Η φιλοτουρκική τάση μεταξύ των Παλαιστινίων μουσουλμάνων κατοίκων της Γάζας, των Γαζαίων, είναι ένα φαινόμενο που χρήζει ανάλυσης, καθώς δεν προκύπτει από ένα μοναδικό αίτιο, αλλά από ένα πλέγμα ιστορικών, πολιτικών, οικονομικών και θρησκευτικών παραγόντων.

Ιστορικές και Θρησκευτικές Συνδέσεις

Οι ρίζες της φιλοτουρκικής διάθεσης εντοπίζονται σε μεγάλο βαθμό στην οθωμανική κληρονομιά. Η περιοχή της Παλαιστίνης, συμπεριλαμβανομένης της Γάζας, βρισκόταν υπό οθωμανική κυριαρχία για πολλούς αιώνες.

Αυτή η μακρά περίοδος διαμόρφωσε πολιτισμικούς, θρησκευτικούς και, σε κάποιο βαθμό, κοινωνικούς δεσμούς.

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, παρά τις κατά καιρούς εντάσεις, αντιμετωπιζόταν συχνά ως προστάτιδα των μουσουλμανικών ιερών τόπων και των μουσουλμανικών κοινοτήτων.

Αυτή η ιστορική μνήμη, ακόμη και αν έχει εξιδανικευτεί, συντηρείται και μεταδίδεται από γενιά σε γενιά.

Επιπλέον, η Τουρκία, υπό την ηγεσία του Προέδρου Ερντογάν, έχει υιοθετήσει μια ρητορική στήριξης των Παλαιστινίων, παρουσιάζοντας τον εαυτό της ως φωνή των καταπιεσμένων μουσουλμανικών λαών.

Αυτή η στάση βρίσκει απήχηση σε θρησκευτικούς κύκλους και στις πιο συντηρητικές μερίδες του πληθυσμού της Γάζας, όπου η ισλαμική ταυτότητα είναι ισχυρή.

Πολιτική Στήριξη και Αντίθεση στο Ισραήλ

Ένας από τους βασικότερους λόγους για τη φιλοτουρκική στροφή είναι η σαφής και έντονη στήριξη της Τουρκίας στην παλαιστινιακή υπόθεση, και ιδίως στην αντίσταση κατά της ισραηλινής κατοχής.

Η Τουρκία έχει επανειλημμένα καταδικάσει τις ισραηλινές ενέργειες στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη, προσφέροντας διπλωματική και ηθική υποστήριξη.

Αυτή η στάση την καθιστά ελκυστική έναντι άλλων αραβικών χωρών που είτε έχουν ομαλοποιήσει τις σχέσεις τους με το Ισραήλ είτε η στήριξή τους προς τους Παλαιστινίους θεωρείται ανεπαρκής από πολλούς Γαζαίους.

Η Χαμάς, η οποία ασκεί την εξουσία στη Γάζα, διατηρεί στενούς δεσμούς με την Τουρκία.

Η Άγκυρα έχει προσφέρει καταφύγιο σε στελέχη της Χαμάς και έχει παράσχει ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα, η οποία, παρά τις δυσκολίες, φτάνει στους κατοίκους.

Αυτή η πρακτική βοήθεια, σε συνδυασμό με τη ρητορική στήριξη, ενισχύει την εικόνα της Τουρκίας ως αξιόπιστου συμμάχου.

Η Γάζα βρίσκεται υπό αποκλεισμό εδώ και πολλά χρόνια, με σοβαρές επιπτώσεις στην οικονομία και την καθημερινότητα των κατοίκων.

Η Τουρκία έχει αναλάβει πρωτοβουλίες για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, την ανοικοδόμηση υποδομών και την προσφορά εκπαιδευτικών ευκαιριών.

Αν και η έκταση αυτής της βοήθειας μπορεί να είναι περιορισμένη λόγω του αποκλεισμού, η προσπάθεια και η πρόθεση αναγνωρίζονται και εκτιμώνται από τους Γαζαίους.

Η αίσθηση της απομόνωσης και της εγκατάλειψης από την ευρύτερη διεθνή κοινότητα, αλλά και από ορισμένες αραβικές χώρες, ωθεί τους Γαζαίους να αναζητήσουν στήριξη σε χώρες που δείχνουν έμπρακτο ενδιαφέρον.

Η Τουρκία, μέσω της δράσης της, γεμίζει ένα κενό και προσφέρει μια αίσθηση ελπίδας και αλληλεγγύης.

Η φιλοτουρκική αυτή στάση έχει σημαντικές προεκτάσεις για την περιοχή.

Ενισχύει την επιρροή της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή, δημιουργώντας παράλληλα εντάσεις με άλλες χώρες που διαφωνούν με την εξωτερική της πολιτική.

Για τους Γαζαίους, η Τουρκία αποτελεί μια εναλλακτική πηγή στήριξης, προσφέροντας μια διέξοδο από την πολιτική και οικονομική ασφυξία που βιώνουν.

Συνοψίζοντας, η φιλοτουρκική διάθεση των Παλαιστινίων της Γάζας είναι αποτέλεσμα μιας συνισταμένης παραγόντων: της ιστορικής κληρονομιάς, της ισχυρής πολιτικής και διπλωματικής στήριξης της Τουρκίας, της ανθρωπιστικής βοήθειας και της αναζήτησης ενός συμμάχου σε ένα εχθρικό περιβάλλον.

Ο τζιχαντισμός

Ο τζιχαντισμός και ο ριζοσπαστικός ισλαμισμός, στις μορφές που έχουν εκδηλωθεί ιστορικά και σύγχρονα, βασίζονται σε ερμηνείες της θρησκείας που συχνά προωθούν την απόλυτη υπακοή σε θρησκευτικούς κανόνες, την επιβολή συγκεκριμένων δογμάτων και την απόρριψη της κοσμικής εξουσίας και των ατομικών ελευθεριών.

Αυτό έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τις βασικές αρχές του Διαφωτισμού, όπως η κριτική σκέψη, η ατομική αυτονομία, ο ορθολογισμός, ο πλουραλισμός και ο διαχωρισμός κράτους-εκκλησίας.

Η θεοκρατία, ως πολίτευμα όπου η εξουσία ασκείται από θρησκευτικούς ηγέτες ή στο όνομα μιας θεϊκής αρχής, είναι εκ φύσεως αντίθετη προς τον ορθό λόγο και τις αρχές της Δημοκρατίας.

Ο ορθός λόγος επιτάσσει την αξιολόγηση των αποφάσεων με βάση τη λογική, την εμπειρία και την επαληθευσιμότητα, ενώ η θεοκρατία θεμελιώνει την εξουσία σε θρησκευτικά δόγματα και αδιαμφισβήτητες «αλήθειες» που συχνά δεν υπόκεινται σε λογική ή εμπειρική κριτική.

Η δημοκρατία, από την πλευρά της, βασίζεται στην κυριαρχία του λαού, τη λογοδοσία, τον διάλογο και την προστασία των μειοψηφιών, έννοιες που συχνά απουσιάζουν σε ένα θεοκρατικό σύστημα.

Αυτές οι ιδεολογικές συγκρούσεις αποτελούν κεντρικό άξονα σε πολλές γεωπολιτικές εντάσεις και εσωτερικές διαμάχες ανά τον κόσμο.