Το Κατάρ, μετά τον Ερντογάν, δωρίζει αεροπλάνο «ιπτάμενο παλάτι» στον Ντόναλντ Τραμπ

Σεισμό πολιτικών, ηθικών και θεσμικών ερωτημάτων προκαλεί η πληροφορία, που μεταδίδεται από πληθώρα έγκυρων αμερικανικών Μέσων ενημέρωσης, ότι η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ προτίθεται να αποδεχθεί την παραχώρηση ενός υπερπολυτελούς αεροσκάφους από το Εμιράτο του Κατάρ.

Πρόκειται για ένα Boeing 747-8 Intercontinental, αεροπλάνο που η αμερικανική τηλεοπτική αλυσίδα ABC News περιέγραψε ως «ιπτάμενο παλάτι», με αποτιμώμενη εμπορική αξία που αγγίζει τα 400 εκατομμύρια δολάρια —ποσό που, αν επιβεβαιωθεί, καθιστά τη συγκεκριμένη προσφορά το ακριβότερο δώρο που έχει δεχθεί ποτέ η αμερικανική ομοσπονδία από ξένη κυβέρνηση.

Κατά τις ίδιες πηγές, η ανακοίνωση της προσφοράς αυτής φέρεται να προγραμματίζεται για την προσεχή επίσημη επίσκεψη του πρώην Προέδρου Τραμπ στη Ντόχα, εντός της εβδομάδας.

Το χρονικό και συμβολικό πλαίσιο της επίσκεψης αναμένεται να ενισχύσει περαιτέρω τη διεθνή απήχηση της είδησης.

Το νέο αεροσκάφος αναμένεται να αντικαταστήσει τον σημερινό στόλο των προεδρικών Boeing 747-200B, που βρίσκονται σε επιχειρησιακή χρήση από το 1990 —κατά τη διάρκεια της θητείας του Προέδρου Τζορτζ Χέρμπερτ Ουόκερ Μπους.

Τα εν λόγω αεροπλάνα θεωρούνται πλέον τεχνολογικά απαρχαιωμένα, με υψηλότατο κόστος συντήρησης.

Ο ίδιος ο Τραμπ έχει εκφράσει επανειλημμένως τη δυσφορία του για την κατάσταση των υφιστάμενων προεδρικών αεροσκαφών, χαρακτηρίζοντας τα «ξεπερασμένα» και «ανεπαρκή για τις απαιτήσεις του αξιώματος».

Σύμφωνα με την εφημερίδα Wall Street Journal, το αεροσκάφος του Κατάρ ήδη τροποποιείται από την αμερικανική αμυντική εταιρεία L3Harris, ώστε να συμμορφώνεται με τα αυστηρά επιχειρησιακά πρωτόκολλα των Ηνωμένων Πολιτειών: περιλαμβανομένων υπερσύγχρονων επικοινωνιακών συστημάτων, εξειδικευμένων ιατρικών εγκαταστάσεων και προηγμένων τεχνολογιών αεράμυνας και προστασίας κυβερνητικών αξιωματούχων εν καιρώ κρίσης.

Ωστόσο, η δωρεά εγείρει σοβαρές ανησυχίες νομικής φύσεως.

Το αμερικανικό Σύνταγμα, μέσω της λεγόμενης Emoluments Clause, απαγορεύει ρητά την αποδοχή δώρων, αξιωμάτων ή τίτλων από «ξένους βασιλείς, πρίγκιπες ή κράτη», χωρίς την προηγούμενη έγκριση του Κογκρέσου.

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης φέρεται να έχει γνωμοδοτήσει υπέρ της νομιμότητας της ενέργειας, υποστηρίζοντας ότι το δώρο καταχωρείται στην ιδιοκτησία της Πολεμικής Αεροπορίας και όχι σε συγκεκριμένο πρόσωπο, αποφεύγοντας έτσι την άμεση προσωπική ωφέλεια του πρώην Προέδρου.

Επιπλέον, πηγές προσκείμενες στον Τραμπ αφήνουν να εννοηθεί ότι το αεροσκάφος ίσως εξακολουθήσει να χρησιμοποιείται και μετά τη λήξη της προεδρικής του θητείας.

Η πρόθεση είναι να ενταχθεί στον επιχειρησιακό εξοπλισμό του προεδρικού ιδρύματος που φέρει την υπογραφή του 45ου και 47ου Προέδρου των ΗΠΑ—σενάριο που ήδη προκαλεί έντονες αντιδράσεις νομικών και πολιτικών παρατηρητών, καθώς αμφισβητείται ευθέως η ουδετερότητα και η συνταγματικότητα της χρήσης ενός κρατικού αεροσκάφους από πρώην Πρόεδρο, με ιδιωτική διαχείριση.

Εν τω μεταξύ, η Boeing -που έχει ήδη αναλάβει, συμβατικά, την κατασκευή δύο νέων Air Force One- καθυστερεί σημαντικά στην παράδοσή τους, εξαιτίας εσωτερικών τεχνικών και οργανωτικών προβλημάτων.

Η καθυστέρηση αυτή λέγεται ότι εξώθησε τον Τραμπ, ήδη από τον περασμένο Φεβρουάριο, να δηλώσει δημοσίως πως «το νέο προεδρικό αεροσκάφος μπορεί κάλλιστα να προέλθει από άλλη χώρα».

Ο Λευκός Οίκος, μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, τηρεί σιγήν ιχθύος, χωρίς να έχει προβεί σε επίσημη τοποθέτηση ή διευκρίνιση επί του ζητήματος.

Το αεροπλάνο του Ερντογάν

Σε μία κίνηση που προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων εντός και εκτός Τουρκίας, το Εμιράτο του Κατάρ φέρεται να δώρισε στον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ένα αεροσκάφος υπερπολυτελείας, ένα Boeing 747-8i, το οποίο είχε αρχικά παραγγελθεί και εξοπλιστεί από τη βασιλική οικογένεια της Ντόχα για προσωπική της χρήση.

Η δωρεά, η οποία έγινε το 2018, έγινε γνωστή από διεθνή πρακτορεία ειδήσεων και ανεξάρτητα τουρκικά Μέσα, και συνοδεύτηκε από σφοδρή κριτική για ζητήματα διαφάνειας, πολιτικής ηθικής και κρατικής ευπρέπειας.

Πρόκειται για ένα Boeing 747-8 Intercontinental, το οποίο, σύμφωνα με το ειδησεογραφικό δίκτυο Bloomberg, είχε παραγγελθεί από το Κατάρ και εξοπλιστεί με βασιλικές προδιαγραφές.

Το εσωτερικό του χαρακτηρίζεται από ειδικούς ως «ιπτάμενο παλάτι»: διαθέτει πολυτελείς σουίτες, σαλόνια με επίχρυσες λεπτομέρειες, ιδιωτικό χειρουργείο, χώρο για προσευχή, αίθουσα συνεδριάσεων, ακόμα και ξεχωριστό θάλαμο ασφαλείας για προστασία από επιθέσεις ή έκτακτες καταστάσεις.

Η αξία του αεροσκάφους εκτιμάται πως υπερβαίνει τα 400 εκατομμύρια δολάρια, ενώ φημολογείται πως το Κατάρ επένδυσε επιπλέον δεκάδες εκατομμύρια για την εσωτερική του διαρρύθμιση.

Η καταχώρησή του στο τουρκικό μητρώο εναερίων μέσων έγινε με χαρακτηριστική ταχύτητα, και έκτοτε εντοπίζεται να εκτελεί πτήσεις για λογαριασμό της τουρκικής προεδρίας, φέροντας τον κωδικό TC-TRK.

Η είδηση για τη δωρεά ήρθε στη δημοσιότητα μέσω τουρκικών δημοσιευμάτων αλλά και φωτογραφιών που διέρρευσαν όταν το αεροσκάφος προσγειώθηκε για πρώτη φορά στην Κωνσταντινούπολη, το φθινόπωρο του 2018.

Στην Τουρκία, κόμματα της αντιπολίτευσης, κυρίως το CHP, κατηγόρησαν την κυβέρνηση για «θεσμική αδιαφάνεια», τονίζοντας ότι δεν υπήρξε καμία επίσημη ενημέρωση της Εθνοσυνέλευσης ή σχετική καταγραφή στον προϋπολογισμό.

Ο ίδιος ο Ερντογάν, κάτω από την πίεση των ερωτήσεων, παραδέχθηκε την ύπαρξη της δωρεάς, χαρακτηρίζοντάς την «δωρεά φιλίας» από τον εμίρη του Κατάρ, Ταμίμ μπιν Χαμάντ Αλ Θάνι. Όπως δήλωσε:

«Ο εμίρης του Κατάρ θα πουλούσε αυτό το αεροσκάφος. Εμείς εκδηλώσαμε ενδιαφέρον. Όταν το έμαθε, μας το χάρισε. Είναι ένδειξη της ισχυρής φιλίας μας».

Ωστόσο, το τουρκικό Σύνταγμα, παρότι δεν έχει ρητή διάταξη ανάλογη της Emoluments Clause των ΗΠΑ, προβλέπει ότι τέτοια δωρεά που ενσωματώνεται στην εκτελεστική εξουσία απαιτεί έλεγχο σκοπιμότητας και διαχειριστικής ευθύνης από κρατικούς θεσμούς. Κάτι τέτοιο δεν έγινε ποτέ.

Η πράξη αυτή εντάσσεται στο γενικότερο φάσμα της αυξανόμενης στρατηγικής σύμπλευσης Άγκυρας-Ντόχα, που εντάθηκε μετά το εμπάργκο κατά του Κατάρ το 2017 από τις υπόλοιπες μοναρχίες του Κόλπου.

Η Τουρκία υπήρξε τότε η βασική στρατιωτική και πολιτική δύναμη που στήριξε την εμιρατιανή κυβέρνηση, με την αποστολή στρατευμάτων και την υπογραφή δεκάδων συμφωνιών για επενδύσεις, ενέργεια, και άμυνα.

Το αεροσκάφος, επομένως, δεν ήταν απλώς ένα προσωπικό δώρο προς τον Πρόεδρο Ερντογάν. Ήταν σύμβολο μιας ειδικής σχέσης γεωπολιτικής προστασίας και οικονομικής αλληλεξάρτησης, που καθιστά το Κατάρ έναν από τους πιο ευνοημένους εταίρους της Τουρκίας σε Μέση Ανατολή και Ευρασία.