Ποιος ήταν ο “μυστικός δάσκαλος” στον οποίο υποκλινόταν ο Κολοκοτρώνης

Ο Αντώνιος «Εύμελος» Μαρτελάος (1754 – 1819), Ζακυνθινός ποιητής και διαφωτιστής, άριστος γνώστης της ελληνικής και ρωμαϊκής γραμματείας, Ιακωβίνος και μέλος της μυστικής Αττικής Εταιρείας – «Ολυμπίας Αδελφότητος».

Ερχόμενος σε σύγκρουση με τους αριστοκράτες συγγενείς της μητέρας του Άννας Σουμμάκη (ο παπάς πατέρας του είχε πεθάνει λίγους μήνες πριν γεννηθεί ο υιός του), ίδρυσε σχολείο στο οποίο τα παιδιά των «ποπολάρων» μπορούσαν να σπουδάσουν δωρεάν.

Καλυπτόμενος από ιερατικό σχήμα (στην ιδιόκτητη της οικογένειας της μητέρας του εκκλησία, ως διάδοχος του πατέρα του), δεν δίσταζε να κηρύσσει τις δημοκρατικές ιδέες και κατήχησε στον εθνικό Ελληνισμό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη (ο οποίος, όποτε έκτοτε τον συναντούσε, έκλινε την κεφαλή και έλεγε «προσκυνώ την Ελλάδα!»), αλλά και τον Ούγο Φώσκολο και τον Γεώργιο Τερτσέτη.

Συμμετείχε στην ίδρυση του τοπικού «Ιακωβινείου» («ανθρωπόμορφα θερία που λεγόστε Χριστιανοί, στα κεφάλια σας να πέσει ούλη του Θεού η οργή»), έκαψε το «libro d’ oro» στην κεντρική πλατεία του νησιού και από τύχη και μόνον γλίτωσε τον θάνατο κατά την κατάληψη της Ζακύνθου από τον ρωσοτουρκικό στόλο του ναυάρχου Ουσακώφ τον Οκτώβριο 1798 («καταφυγών εις πλοίον»).

Έναν χρόνο πριν πεθάνει, προσχώρησε και στη «Φιλική Εταιρεία». Από το ογκώδες συγγραφικό και ποιητικό έργο του, έχουν διασωθεί ελάχιστα δείγματα (όπως ο ιακωβινικός «Ύμνος» στην «Περίφημον Γαλλίαν», ένας χριστιανοφανής «Θούριος» που αποσκοπεί στο να ξεσηκώσει κατά των Οθωμανών, κ.ά.), καθώς ο ίδιος, λίγο πριν αποβιώσει, έκαψε όλο το προσωπικό του αρχείο για να μην πέσει στα χέρια των αγγλικών μυστικών υπηρεσιών.

*Οι Ιακωβίνοι ήταν επαναστατική λέσχη της Γαλλικής Επανάστασης. Από τους Ιακωβίνους προέκυψε η πατριωτική σοσιαλιστική αριστερά. “Ιακωβίνεια”, δηλαδή στοές – τοπικές οργανώσεις Ιακωβίνων είχαν ιδρυθεί και στην υπόδουλη Ελλάδα, ιδίως στα Επτάνησα και στην Κωνσταντινούπολη. Οι Ιακωβίνοι ήταν ακραιφνείς δημοκράτες και επαναστάτες της εποχής.