Ανάλυση: Η ηγεμονική υποκρισία και η «διαχειρίσιμη σταθερότητα» στη Συρία

Η εμφάνιση του Αχμέντ αλ-Σάραα στα Ηνωμένα Έθνη δεν αποτελούσε νομιμοποίηση, αλλά μια συμβολική επίδειξη που εξυπηρετούσε τα συμφέροντα του διεθνούς συστήματος. Ο Λιβανέζο-αμερικανός στοχαστής και μαθηματικός Νασίμ Νίκολας Τάλεμπ (Nassim Nicholas Taleb) προτείνει τρεις έννοιες-κλειδιά για την κατανόηση της εποχής της αβεβαιότητας: τα αδύναμα σήματα, την ευθραυστότητα και την αντι-ευθραυστότητα.

◾Τα αδύναμα σήματα είναι οι πρώιμες προειδοποιήσεις για μεγάλες αλλαγές.

◾Η ευθραυστότητα αφορά δομές που εξαρτώνται από εξωτερικά σοκ.

◾Αντιθέτως, η αντι-ευθραυστότητα περιγράφει συστήματα που αντλούν δύναμη από τις κρίσεις.

Παρότι αρχικά προκλητικές, οι έννοιες του Τάλεμπ προσφέρουν σαφήνεια στη νέα δομή της σύγχρονης εποχής μας, η οποία οικοδομείται πάνω στην αβεβαιότητα.

Σύμφωνα με τον Τάλεμπ, το πραγματικό ζήτημα δεν είναι «να διαβλέψουμε», αλλά να αποφύγουμε την ευθραυστότητα και να οικοδομήσουμε αντι-εύθραυστα συστήματα.

Η κεντρική του προειδοποίηση είναι πως η προσπάθεια προδιάβλεψης του μέλλοντος μέσω μεγαλόπνοων προφητειών είναι μάταιη· αυτό που μετράει είναι η ανάγνωση του αθροίσματος των μικρών σημείων και των αδύναμων σημάτων.

Οι εξελίξεις στη Συρία την τελευταία δεκαετία αποτελούν ένα από τα πιο συγκεκριμένα παραδείγματα αυτού του πλαισίου.

Ειδικότερα, το δημοκρατικό, κοσμικό και συμμετοχικό πείραμα της Ροζάβα [συριακού Κουρδιστάν], παράλληλα με την ανάδειξη του καθεστώτος του Αχμέντ αλ-Σάραα (Αλ-Γκολάνι), εκθέτει την υποκρισία των ηγεμονικών δυνάμεων και της Τουρκίας.

Το δημοκρατικό πείραμα της Ροζάβα

Η Ροζάβα (Rojava) αναδύθηκε το 2012 ως μια de facto αυτονομία και ένα εργαστήρι για τους Κούρδους ανατολικά του Ευφράτη, μέσα στο χάος του συριακού εμφυλίου.

Με τοπικά συμβούλια, σύστημα συμπροεδρίας, συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική και πολυεθνική εκπροσώπηση, προσέφερε ένα πρωτότυπο δημοκρατικό μοντέλο όχι μόνο στη Μέση Ανατολή αλλά και στον κόσμο.

Η Ροζάβα κάλυψε το κενό ασφαλείας, ενίσχυσε την κοινωνική συμμετοχή, μεταμόρφωσε τον ρόλο των γυναικών και αποτέλεσε πηγή ελπίδας για το Κουρδιστάν.

Εν ολίγοις, πέτυχε να γίνει μια πολιτική καινοτομία που παρήγαγε νομιμότητα και αξία για την κοινωνία.

Όλα αυτά αποτελούν τον παρόντα κρίκο σε μια μακρά αλυσίδα που υφάνθηκε με τον αγώνα του κουρδικού λαού και της ηγεσίας του για περισσότερο από μισό αιώνα.

Γιατί η Ροζάβα δεν επιλέχθηκε για τη μετά-Άσαντ Συρία;

Σε αυτό το σημείο, οι παραπάνω αξίες μετατράπηκαν σε αντίληψη απειλής για το διεθνές σύστημα.

Η πλουραλιστική και οριζόντια θεσμοθέτηση της Ροζάβα ήταν μια δομή που δεν μπορούσε να κατευθυνθεί απ’ έξω.

Αυτό που αναζητούσαν οι ηγεμονικές δυνάμεις ήταν, ωστόσο, η «διαχειρίσιμη σταθερότητα».

Λόγω του απρόβλεπτου χαρακτήρα της και της δυνατότητας να ακολουθήσει ανεξάρτητη ατζέντα, η Ροζάβα δεν μπόρεσε να περάσει το όριο του να γίνει στρατηγικός εταίρος.

Ο παράγοντας Τουρκία υπήρξε επίσης καθοριστικός στην επιλογή των ηγεμονικών δυνάμεων.

Η Άγκυρα όρισε τη δημοκρατική αυτονομία στη Ροζάβα ως αντίθετη στο δικό της παράδειγμα ασφαλείας και ως υπαρξιακή απειλή, μια θέση που δεν μπορούσε να εγκαταλείψει.

Για τον λόγο αυτό, κάθε στήριξη στη Ροζάβα σήμαινε άμεση κρίση με την Τουρκία.

Οι ηγεμονικές δυνάμεις επέλεξαν λοιπόν να αποφύγουν τη σύγκρουση με την Τουρκία αντί να ταχθούν υπέρ της δημοκρατίας.

Στο τέλος, ο δυτικός λόγος περί δημοκρατίας θυσιάστηκε στον βωμό της γεωπολιτικής μηχανικής στο πεδίο.

Η Ροζάβα επαινέθηκε, αλλά δεν προστατεύτηκε· δεν υποστηρίχθηκε, όχι επειδή παρήγαγε αξία, αλλά επειδή κρίθηκε ως μη ελέγξιμη.

Η αντι-ευθραυστότητα του Αλ-Γκολάνι

Παρότι θεωρείται ότι ο Αλ-Γκολάνι διαθέτει ένα είδος αντι-ευθραυστότητας και την ικανότητα να αντλεί δύναμη από την κρίση, ο ρόλος της Τουρκίας και του Ηνωμένου Βασιλείου σε αυτό το ζήτημα ήταν καθοριστικός.

Την ίδια περίοδο, ο Αλ-Γκολάνι, με παρελθόν στην Αλ Κάιντα και τη Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS), προωθήθηκε στο προσκήνιο και παρουσιάστηκε ως αναγκαίος παράγοντας.

Ενώ αναμενόταν να εξασθενήσει υπό την απομόνωση, τις κυρώσεις και τη στρατιωτική πίεση, κατάφερε να βγει ισχυρότερος από κάθε κρίση.

Αυτό αποτελεί το πολιτικό αντίστοιχο αυτού που ο Νασίμ Τάλεμπ ονομάζει αντι-ευθραυστότητα: οι ηγεμονικές δυνάμεις διαδραμάτισαν ενεργό ρόλο, επιτρέποντάς του να χρησιμοποιήσει τα σοκ ως ευκαιρίες και να παράξει νομιμότητα.

Οι εξελίξεις στα τέλη του 2024 και στις αρχές του 2025 έγιναν η βιτρίνα αυτής της μεταμόρφωσης:

Οι Ηνωμένες Πολιτείες απέλυσαν τους ανώτερους διπλωμάτες τους που ήταν υπεύθυνοι για τον συριακό φάκελο, οι οποίοι εργάζονταν στην Περιφερειακή Πλατφόρμα Συρίας (SPR).

Ο Τόμας Μπάρακ (Thomas Barrack) αύξησε την πίεση για την ενσωμάτωση.

Ο Υπουργός Εξωτερικών Σαϊμπάνι (Shaybani), απόφοιτος Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Sabahattin Zaim της Κωνσταντινούπολης, συνοδεύτηκε στην Ουάσιγκτον και παρουσιάστηκε σε γερουσιαστές.

Ο Αλ-Γκολάνι, εν τω μεταξύ, προετοιμάστηκε να ανέβει στο βήμα των Ηνωμένων Εθνών και το έκανε.

Μια προσωπικότητα που βρισκόταν στη «λίστα της τρομοκρατίας» επί δέκα χρόνια, ξαφνικά έγινε συνομιλητής του διεθνούς συστήματος.

Ο Αλ-Γκολάνι προσέφερε μια συγκεντρωτική, μοναδική και διαπραγματεύσιμη αρχή.

Ακόμη και το εξαιρετικά ριζοσπαστικό τζιχαντιστικό παρελθόν του λειτούργησε προς αύξηση της «χρησιμότητάς» του.

Η συνάντησή του με τον πρώην Διευθυντή της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ (CIA), Στρατηγό Ντέιβιντ Πετρέους (David Petraeus), ήταν μέρος αυτού του σεναρίου.

Η ευθραυστότητα της Ροζάβα και οι νέες συγκρούσεις

Καθώς η Συμφωνία της 10ης Μαρτίου πλησιάζει στο τέλος της, παρά τους αυξανόμενους κινδύνους, οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) εξακολουθούν να υπάρχουν ως de facto διοίκηση ανατολικά του Ευφράτη.

Ωστόσο, καθώς πλησιάζει το τέλος της Συμφωνίας, πληθαίνουν τα σήματα που δείχνουν προς μια νέα σύγκρουση:

◾Η ορατή μείωση της υποστήριξης των ΗΠΑ προς τη Ροζάβα.

◾Η πίεση του Μπάρακ για ενσωμάτωση και οι προσπάθειες νομιμοποίησης αμφισβητούμενων Αρχών.

◾Η υποδοχή του Σαϊμπάνι στην Ουάσιγκτον, παράλληλα με τη συνεχή διατήρηση της επιλογής στρατιωτικής επιχείρησης κατά της Ροζάβα από την Τουρκία.

Αυτή η κατάσταση αυξάνει την ευθραυστότητα της Ροζάβα, καθώς η εξάρτηση από εξωτερικές εγγυήσεις μεγαλώνει, ενώ ο χώρος ελιγμών της στενεύει.

Για την Τουρκία, η δυνατότητα βραχυπρόθεσμων κερδών διατηρείται στην ημερήσια διάταξη, εις βάρος των μακροπρόθεσμων δαπανών.

Η ομιλία στα Ηνωμένα Έθνη: Θέατρο Συμφερόντων

Αν και η ομιλία του Αλ-Γκολάνι στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών φάνηκε να είναι το πιο ορατό στάδιο αυτής της αντι-ευθραυστότητας, η πραγματικότητα ήταν διαφορετική.

Ως ο πρώτος μεταβατικός Σύρος ηγέτης που μίλησε από το βήμα του ΟΗΕ έπειτα από 58 χρόνια, ζήτησε την άρση των κυρώσεων, δηλώνοντας:

«Πρέπει να αφαιρεθούν τα δεσμά από τα πόδια μας».

Ευχαριστώντας την Τουρκία, τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ, αποκάλυψε επίσης τη θέση του στη νέα περιφερειακή εξίσωση.

Η ομιλία αυτή μετέφερε τρία μηνύματα:

◾Προς τη Δύση: «Αφήσαμε πίσω το ριζοσπαστικό παρελθόν, είμαστε εδώ για δικαιοσύνη και μεταρρυθμίσεις».

◾Προς την περιοχή: «Η Τουρκία και ο Κόλπος είναι πλέον εταίροι μας».

◾Προς το διεθνές σύστημα: «Αναδυθήκαμε από την κρίση και είμαστε μια κεντρική αρχή έτοιμη για διαπραγμάτευση».

Ωστόσο, αυτή η σκηνή δεν κρύβει το γεγονός ότι ο Αλ-Γκολάνι είναι απλώς ένας «χρήσιμος παράγοντας».

Παραμένει ένας μεταβατικός πρόεδρος· στον εμφύλιο πόλεμο στον οποίο συμμετείχε, σκοτώθηκαν περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι, εκατομμύρια Σύροι αναγκάστηκαν να φύγουν, και τα Ηνωμένα Έθνη, ο θεσμός όπου μίλησε, δεν έκαναν πολλά περισσότερα από το να παρακολουθούν.

Ως εκ τούτου, η ομιλία που χειροκροτήθηκε στον ΟΗΕ δεν ήταν νομιμότητα, αλλά μάλλον η σκηνοθεσία μιας προσωπικότητας που επιδείχθηκε από το διεθνές σύστημα σύμφωνα με τα συμφέροντά του.

Η παρουσία του Αλ-Γκολάνι στο βήμα του ΟΗΕ δεν ήταν παρά μια συμβολική βιτρίνα, η οποία δεν μπορεί να σβήσει την τεράστια καταστροφή και τις βαθιές αγωνίες εντός της χώρας.

Στα λόγια του Τάλεμπ, αυτή η στιγμή σηματοδοτεί την κορύφωση της αντι-ευθραυστότητας του Αλ-Τζολάνι: οι κυρώσεις, η απομόνωση και το ριζοσπαστικό παρελθόν δεν είναι δεσμά, αλλά μετατράπηκαν σε στάδιο νομιμοποίησης.

Όμως, αυτή η αντι-ευθραυστότητα είναι ένα θέατρο που υπηρετεί τα συμφέροντα των σχέσεων εξουσίας, όχι τη δικαιοσύνη.

Το Κουρδικό Ζήτημα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων

Τις ίδιες ημέρες που ο Αλ-Γκολάνι ανέβαινε στη σκηνή των Ηνωμένων Εθνών, η Άγκυρα επένδυε επίσης στη δική της εξίσωση.

Η προσφώνηση του Προέδρου Ερντογάν στον Τραμπ ως «ο φίλος μου» αποκάλυψε το νέο θέμα διαπραγμάτευσης στη Μέση Ανατολή: την εχθρότητα προς τους Κούρδους.

Το πιο κρίσιμο θέμα της ατζέντας της συνάντησης του Ερντογάν στον Λευκό Οίκο ήταν ο αποκλεισμός των SDF και η διάλυση της Αυτόνομης Διοίκησης.

Η Άγκυρα, η οποία έχει αναγάγει τη Συμφωνία της 10ης Μαρτίου ακόμη περισσότερο και από την HTS, θέτει αυτή τη συμφωνία στο τραπέζι όχι ως λύση, αλλά ως εργαλείο σύγκρουσης.

Υπό τον λόγο της «ενσωμάτωσης των SDF στον στρατό», το σχέδιο είναι να αφεθεί η Ροζάβα ανυπεράσπιστη και στο έλεος μιας άκαμπτης συγκεντρωτικής δομής με τη σφραγίδα της HTS.

Αυτή η εικόνα εκθέτει σαφώς την υποκρισία της Τουρκίας: όχι η δημοκρατία και η ειρήνη, αλλά η εχθρότητα προς τους Κούρδους έχει γίνει το κύριο κεφάλαιο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Εάν ο Τραμπ αποδεχθεί αυτή την προσδοκία, θα συνιστούσε ένα βαρύ πλήγμα όχι μόνο για τη Ροζάβα, αλλά και για ολόκληρη την προοπτική ειρήνης και δημοκρατικής κοινωνίας που ξεκίνησε μέσω του καλέσματος του PKK και του Αμπντουλάχ Οτσαλάν (Abdullah Öcalan).

Τελική αξιολόγηση

Σε τελική ανάλυση, εάν η σημερινή εικόνα αξιολογηθεί μέσα από τις έννοιες του Τάλεμπ:

Το καθεστώς Αλ-Γκολάνι είναι αντι-εύθραυστο: αναδύεται ισχυρότερο από τις κρίσεις, υποστηρίζεται και νομιμοποιείται πραγματιστικά από το διεθνές σύστημα, και παρουσιάζεται στους συριακούς λαούς ως δηλητηριώδες δώρο.

Η Ροζάβα είναι εύθραυστη: πολύτιμη για τις δημοκρατικές και πλουραλιστικές της αξίες, αλλά ευάλωτη λόγω της εξάρτησής της από εξωτερικές εγγυήσεις.

Ωστόσο, η εσωτερική της δυναμική και αποφασιστικότητα παρέχουν σοβαρή ανθεκτικότητα, βασισμένη στην πραγματικότητα ότι η Ροζάβα είναι η καρδιά του Κουρδιστάν.

Η Τουρκία ακολουθεί μια εύθραυστη στρατηγική: επιλέγει την εμβάθυνση της περιφερειακής αστάθειας ως στρατηγική για χάρη των εσωτερικών πολιτικών συμφερόντων.

Από το 2012, η ιστορία της Ροζάβα αποκάλυψε το χάσμα μεταξύ του λόγου των ηγεμονικών δυνάμεων περί δημοκρατίας και των γεωπολιτικών τους συμφερόντων.

Το κουρδικό δημοκρατικό μοντέλο επαινέθηκε στη ρητορική, αλλά δεν υποστηρίχθηκε στην πράξη· αντ’ αυτού, προτιμήθηκε ένας ριζοσπάστης, τζιχαντιστής, αλλά συγκεντρωτικός και χρήσιμος παράγοντας.

Σήμερα, το κρίσιμο ερώτημα είναι: Η Ροζάβα, η οποία δημιούργησε ύπαρξη από το μηδέν, δεν δίστασε να πληρώσει το τίμημα, τρέφεται από μια βαθιά πολιτική παράδοση και κατέχει μια αγαπημένη θέση στην καρδιά κάθε Κούρδου, θα σπάσει κάτω από αυτές τις υποκριτικές ισορροπίες, ή θα καταφέρει, παρά τις πιέσεις, να οικοδομήσει τη δική της αντι-ευθραυστότητα και να ανοίξει έναν νέο δρόμο;

Αυτός ο δρόμος μας δεσμεύει διαχρονικά και διατοπικά· είναι υφασμένος με τις προσπάθειες εκείνων που πλήρωσαν το τίμημα, ερχόμενος από το παρελθόν και εκτεινόμενος στο μέλλον.

Και ακριβώς γι’ αυτό, η απάντηση δεν βρίσκεται μόνο στα μελλοντικά σχέδια των ηγεμόνων, αλλά στον παρόντα κρίκο της αλυσίδας.

Πηγή: ANF