Υπερηχητικά Όπλα: Η νέα κούρσα εξοπλισμών

Η αποκάλυψη των κινεζικών πυραύλων DF-17 κατά την στρατιωτική παρέλαση στο Πεκίνο την 1η Οκτωβρίου 2019 άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο στον παγκόσμιο ανταγωνισμό για την ανάπτυξη υπερηχητικών όπλων.

Έκτοτε, η Κίνα έχει επιταχύνει την αναβάθμιση των συστημάτων της, η Ρωσία αξιοποιεί τον πόλεμο στην Ουκρανία ως πεδίο δοκιμών, ενώ οι ΗΠΑ προσπαθούν να καλύψουν το χαμένο έδαφος.

Η κούρσα για πυραύλους που κινούνται με ταχύτητες πέντε φορές μεγαλύτερες από τον ήχο, αλλάζουν τροχιά και παραμένουν σχεδόν αδύνατο να αναχαιτιστούν, παραπέμπει σε έναν σύγχρονο Ψυχρό Πόλεμο.

Κίνα και Ρωσία στην πρωτοπορία, ΗΠΑ σε ρόλο αντεπίθεσης

Σύμφωνα με το BBC, η Κίνα κατέχει την πρωτοπορία στα υπερηχητικά όπλα, με τη Ρωσία να ακολουθεί.

Οι ΗΠΑ ενισχύουν τις επενδύσεις τους, αναπτύσσοντας το «Dark Eagle» ως αντίμετρο, ενώ χώρες όπως η Γαλλία, η Ιαπωνία, το Ισραήλ και το Ιράν προχωρούν επίσης στην ανάπτυξη αυτής της τεχνολογίας.

Ειδικοί αποδίδουν την υπεροχή της Μόσχας και του Πεκίνου στις πρώιμες και γενναίες επενδύσεις που ξεκίνησαν πριν από χρόνια, όταν η Δύση επικεντρωνόταν στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και στους πολέμους κατά τζιχαντιστών.

Το αποτέλεσμα, όπως παραδέχθηκε το 2020 ο πρώην επικεφαλής της MI6, σερ Άλεξ Γιάνγκερ, ήταν η Δύση να «παραβλέψει τη μαζική άνοδο της Κίνας ως στρατιωτικής δύναμης».

«Αυτό είναι μόνο ένα κομμάτι του ευρύτερου πλαισίου του αναδυόμενου γεωπολιτικού ανταγωνισμού που παρατηρούμε μεταξύ των κρατικών φορέων», λέει ο Ουίλιαμ Φρίερ (William Freer), ερευνητής εθνικής ασφάλειας στο think tank Council on Geostrategy.

«Είναι κάτι που δεν έχουμε δει από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου».

Ο Ουίλιαμ Φρίερ, από το Council on Geostrategy –το οποίο υποστηρίζεται εν μέρει από εταιρείες του αμυντικού τομέα, το βρετανικό Υπουργείο Άμυνας και άλλους– τονίζει ότι η υπεροχή της Κίνας και της Ρωσίας οφείλεται σε μια απλή αιτία:

«Αποφάσισαν να επενδύσουν πολλά χρήματα σε αυτά τα προγράμματα πριν από αρκετά χρόνια».

Τα «Υπερόπλα» της Ρωσίας

Η Ρωσία προβάλλει δύο «υπερόπλα» ως κρίσιμα πλεονεκτήματα:

Avangard: Ένα υπερηχητικό βλήμα, ικανό, σύμφωνα με τη Μόσχα, να πιάσει ταχύτητες Mach 27 (περίπου 20.700 μίλια/ώρα), αν και εκτιμήσεις το περιορίζουν στο Mach 12. Η ικανότητά του για ελιγμούς το καθιστά σχεδόν μη αναχαιτίσιμο, με τον Πούτιν να το χαρακτηρίζει «αήττητο».

Oreshnik: Δοκιμασμένο στην Ουκρανία το 2024, φτάνει ταχύτητες Mach 10-11. Κατά την πειραματική εκτόξευση, το φορτίο του διασπάστηκε σε πολλαπλές κεφαλές, προσομοιάζοντας τακτικές του Ψυχρού Πολέμου. Ο Πούτιν δήλωσε ότι θα μπει σε μαζική παραγωγή.

Η Ρωσία διαθέτει επίσης το Kinzhal (Dagger), που παρουσιάστηκε ως «ακατανίκητο», αλλά έχει αναχαιτιστεί αρκετές φορές στην Ουκρανία.

Αυτά τα όπλα δεν ξεχωρίζουν μόνο για την ταχύτητά τους. Ένας πύραυλος θεωρείται πραγματικά υπερηχητικός στρατιωτικά όταν μπορεί να ελίσσεται κατά την πτήση, επιτρέποντας ξαφνικές και απρόβλεπτες αλλαγές πορείας ακόμη και σε υψηλές ταχύτητες.

Αυτό καθιστά την αναχαίτιση εξαιρετικά δύσκολη. Τα περισσότερα επίγεια ραντάρ δεν ανιχνεύουν αξιόπιστα τέτοιους πυραύλους μέχρι το τελικό στάδιο.

«Πετώντας κάτω από τον ορίζοντα του ραντάρ, μπορούν να αποφύγουν την έγκαιρη ανίχνευση και να εμφανιστούν στους αισθητήρες μόνο στην τελική φάση της πτήσης τους, περιορίζοντας τις ευκαιρίες αναχαίτισης», εξηγεί η Πατρίτσια Μπαζίλτσικ (Patrycja Bazylczyk), συνεργάτιδα ερευνήτρια στο Πρόγραμμα Αμύνης κατά των Πυραύλων του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών στην Ουάσιγκτον, το οποίο έχει χρηματοδοτηθεί από αμερικανικούς κυβερνητικούς φορείς, εταιρείες αμυντικής βιομηχανίας και άλλους.

Η λύση, λέει, είναι η ενίσχυση των διαστημικών αισθητήρων της Δύσης, που υπερβαίνουν τους περιορισμούς των επίγειων ραντάρ.

Η απειλή για την Ευρώπη

Για την Ευρώπη, η κύρια απειλή για τις χώρες του ΝΑΤΟ προέρχεται από ρωσικούς πυραύλους, ορισμένοι εκ των οποίων είναι εγκατεστημένοι στο Καλίνινγκραντ, στην ακτή της Βαλτικής.

Τι θα συνέβαινε αν ο Πούτιν διέταζε επίθεση στο Κίεβο με έναν Oreshnik, οπλισμένο με πλήρες εκρηκτικό φορτίο, αναρωτιέται το BBC.

Ο Ρώσος ηγέτης δήλωσε ότι το Oreshnik θα μπει σε μαζική παραγωγή, ικανό να μετατρέψει στόχους «σε σκόνη».

Η Ρωσία διαθέτει και άλλους υπερηχητικούς πυραύλους, όπως το Kinzhal, που ο Πούτιν παρουσίασε ως μη αναχαιτίσιμο, αν και πολλοί έχουν εκτοξευτεί στην Ουκρανία.

Κούρσα Εξοπλισμών

«Το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι δεν καταλάβαμε την τεράστια άνοδο της Κίνας ως στρατιωτικής δύναμης», παραδέχθηκε ο Σερ Άλεξ Γιάνγκερ το 2020, μετά την αποχώρησή του από την MI6.

Άλλες χώρες προχωρούν ταχύτατα: Το Ισραήλ διαθέτει τον Arrow 3, υπερηχητικό αναχαιτιστικό. Το Ιράν ισχυρίζεται ότι έχει υπερηχητικά όπλα και δήλωσε ότι εκτόξευσε έναν κατά του Ισραήλ στον 12ήμερο πόλεμο του Ιουνίου – αν και γρήγορος, δεν θεωρήθηκε αρκετά ευέλικτος. Η Βόρεια Κορέα εργάζεται σε τέτοια όπλα από το 2021 και ισχυρίζεται ότι έχει λειτουργικό σύστημα.

Τι κάνει τους υπερηχητικούς πυραύλους επικίνδυνους

Πέρα από την ταχύτητα, η απρόβλεπτη τροχιά. Οι πύραυλοι ολίσθησης ελίσσονται στην τελική φάση, καθιστώντας τον εντοπισμό και την αναχαίτιση εξαιρετικά δύσκολα. Τα επίγεια ραντάρ τους ανιχνεύουν αργά, αφήνοντας ελάχιστο χρόνο αντίδρασης.

Η στρατηγική τους αξία έγκειται στην αβεβαιότητα: Ο στόχος δεν γνωρίζει αν πρόκειται για πυρηνικό ή συμβατικό χτύπημα, αυξάνοντας τον κίνδυνο κλιμάκωσης.

Το σενάριο του τρόμου

Σε σενάριο πολέμου, προκύπτει ένα τρομακτικό ερώτημα: Είναι πυρηνική ή συμβατική επίθεση;

«Τα υπερηχητικά όπλα δεν έχουν αλλάξει τόσο πολύ τη φύση του πολέμου όσο έχουν αλλάξει τα χρονικά πλαίσια εντός των οποίων μπορείς να λειτουργήσεις», λέει ο Τομ Σαρπ (Tom Sharpe), πρώην διοικητής του Βασιλικού Ναυτικού και ειδικός σε αντιπυραυλική άμυνα.

«Τα βασικά στοιχεία, δηλαδή η ανάγκη να εντοπίσεις τον εχθρό, να του ρίξεις και στη συνέχεια να κατευθύνεις το πύραυλο αργά για να μπορέσεις να χτυπήσεις ένα κινούμενο στόχο (το μεγάλο πλεονέκτημα των πλοίων), δεν διαφέρουν από τα προηγούμενα πυραύλα, είτε αυτά είναι βαλλιστικά, υπερηχητικά ή υποηχητικά.

»Ομοίως, η απαίτηση του αμυνόμενου να εντοπίσει και να παρεμβάλει ή να καταστρέψει έναν εισερχόμενο υπερηχητικό πύραυλο είναι η ίδια με πριν, απλώς έχεις λιγότερο χρόνο».

Η Αντίδραση της Δύσης

Η Ουάσιγκτον δείχνει ανήσυχη. Μια έκθεση της Υπηρεσίας Ερευνών του Κογκρέσου τον Φεβρουάριο του 2025 προειδοποιεί:

«Αξιωματούχοι της αμερικανικής άμυνας έχουν δηλώσει ότι τόσο οι επίγειες όσο και οι τρέχουσες αρχιτεκτονικές αισθητήρων που βασίζονται στο διάστημα είναι ανεπαρκείς για την ανίχνευση και την παρακολούθηση υπερηχητικών όπλων».

Η Δύση ανταποκρίνεται με επενδύσεις σε επιθετικά προγράμματα και διαστημικούς αισθητήρες.

Η Βρετανία σημείωσε το 2025 «ορόσημο» σε δοκιμές με τη NASA, αλλά παραμένει πίσω από Ρωσία και Κίνα.

Η αποτελεσματική άμυνα απαιτεί συνδυασμό καλύτερης ανίχνευσης, τεχνητής νοημοσύνης και νέων τεχνολογιών αναχαίτισης. Η εξάπλωση υπερηχητικών όπλων σε Ιράν, Βόρεια Κορέα και άλλες χώρες διευρύνει το «κλαμπ», κάνοντας τον ανταγωνισμό πιο επικίνδυνο.

Ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος

Η Ρωσία και η Κίνα έχουν ήδη δοκιμάσει υπερηχητικούς πυραύλους στο πεδίο, η Ουάσιγκτον επιταχύνει τις προσπάθειές της, ενώ η Ευρώπη παλεύει για να βρει τον ρόλο της.

Στο επίκεντρο βρίσκονται δύο ρωσικά «υπερόπλα», που, κατά τον Πούτιν, μπορούν να μετατρέψουν κάθε στόχο σε σκόνη.

Η κούρσα δεν αφορά μόνο την πυραυλική ισχύ, αλλά την παγκόσμια ισορροπία – ένα παιχνίδι υψηλού ρίσκου, όπου η ταχύτητα μετριέται σε μίλια ανά δευτερόλεπτο και η ασφάλεια κρέμεται από λεπτές ισορροπίες τεχνολογίας, διπλωματίας και ψυχραιμίας.