Σουρεαλισμός και θέατρο του παραλόγου η Εκκλησία του Ονούφριου στην Ουκρανία που παριστάνει την αυτοκέφαλη με «αφεντικό» τη Μόσχα

Cuius regio, eius religio

(Συνθήκη της Αυγούστας, 25.ΙΧ.1555)

Συνήθως ο όρος υπερρεαλισμός ή σουρεαλισμός χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα έργο τέχνης, το οποίο ευρίσκεται «πάνω ή πέρα από την πραγματικότητα».

Αν και, όπως υπονοεί η ερμηνεία του όρου, τις περισσότερες φορές αυτό το είδος καλλιτεχνικής έκφρασης είναι εντελώς ακατανόητο για τους αμύητους, εντούτοις δεν παύει να αποτελεί μια ρηξικέλευθη πρόταση κατανόησης του περιβάλλοντος τον καλλιτέχνη κόσμου.

Πέρα όμως από την χρήση του όρου στην τέχνη, συχνά ο «υπερρεαλισμός» ή «σουρεαλισμός» προσδιορίζει μια κατάσταση, η οποία ναι μεν ουδεμία σχέση έχει με την τέχνη, όμως από όποια πλευρά και αν την προσεγγίσεις συνειδητοποιείς ότι ευρίσκεται «πάνω ή πέρα από την πραγματικότητα».

Σε αυτά τα πλαίσια, δηλαδή της αδυναμίας να γίνουν κατανοητά κάποια γεγονότα, μπορεί να ενταχθεί και το λεγόμενο «ουκρανικό εκκλησιαστικό ζήτημα», ιδιαιτέρως δε μετά την απόφαση της Συνόδου της υπό τον Ονούφριο εκκλησιαστικής δομής του Πατριαρχείου Μόσχας στην Ουκρανία, η οποία το 2022 αποφάσισε ότι διακόπτει «μια και έξω» κάθε σχέση με τον εκκλησιαστικό βραχίονα της «γ΄ Ρώμης».

Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο orthodoxtimes.gr ο π. Στέφαν Ιγκούμνοφ, γραμματέας για τις διαχριστιανικές σχέσεις του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων (ΤΕΕΣ) του Πατριαρχείου Μόσχας παρατηρούμε την πρώτη ένδειξη της εμφάνισης της «πάνω ή πέρα από την πραγματικότητα» ανίατης ασθένειας που ταλανίζει την εκκλησιαστική ηγεσία του «ρωσικού κόσμου».

«Η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία μπορεί να ζήτησε ανεξαρτησία, αλλά, ούτως ή άλλως, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 η Ορθόδοξη Εκκλησία Ουκρανίας έχει πλήρη δικαιώματα αυτονομίας και η σύνδεσή της με το Πατριαρχείο Μόσχας αναφέρεται μόνο σε πνευματικό επίπεδο.

»Σύμφωνα με όλους τους κανόνες, η Ορθόδοξη Εκκλησία Ουκρανίας έχει αυτή την αυτονομία. Η μόνη σύνδεση που έχουν με το Πατριαρχείο Μόσχας είναι πνευματική και καμία άλλη». (Βλ. εδώ)

Σίγουρα ο π. Στέφανος γνωρίζει το πως καθορίζει ο Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας του τη θέση της επονομαζόμενης «Ορθοδόξου Εκκλησίας Ουκρανίας», ο οποίος διαψεύδει την εκ του πονηρού δήλωσή του. Ιδού το σχετικό κεφάλαιο:

«1. Η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι αυτοδιοικούμενη με δικαιώματα ευρείας αυτονομίας.

»2. Στην Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία παρέχεται ανεξαρτησία και αυτονομία στη διοίκησή της σύμφωνα με τον Ορισμό της Συνόδου των Επισκόπων της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας της 25-27 Οκτωβρίου 1990 “Περί της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας”.

»3. Στη ζωή και στη δραστηριότητά της η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία καθοδηγείται από τον Ορισμό του Συμβουλίου Επισκόπων της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του 1990 “Περί της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας”, την Εγκύκλιο του Πατριάρχη Μόσχας και πάσης Ρωσίας του 1990 και το Καταστατικό της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, το οποίο εγκρίνεται από τον Προκαθήμενό της και επικυρώνεται από τον Πατριάρχη Μόσχας και πάσης Ρωσίας.

»4. Τα όργανα της εκκλησιαστικής εξουσίας και διακυβέρνησης της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι η Αρχιερατική Σύνοδος και η Ιερά Σύνοδός της, με επικεφαλής τον Προκαθήμενό της, ο οποίος φέρει τον τίτλο “Μακαριώτατος Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ουκρανίας”. Το κέντρο διακυβέρνησης της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας βρίσκεται στην πόλη του Κιέβου.

»5. Ο Προκαθήμενος της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας εκλέγεται από το επισκοπικό σώμα της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και ευλογείται από τον Αγιώτατο Πατριάρχη Μόσχας και πάσης Ρωσίας.

»6. Το όνομα του Προκαθημένου μνημονεύεται σε όλες τις εκκλησίες της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας μετά το όνομα του Πατριάρχη Μόσχας και πασών των Ρωσιών.

»7. Οι Ιεράρχες της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας εκλέγονται από τη Σύνοδό της.

»8. Οι αποφάσεις για τη σύσταση ή την κατάργηση των επισκοπών που ανήκουν στην Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία και για τον καθορισμό των εδαφικών ορίων τους λαμβάνονται από τη Σύνοδό της με επακόλουθη έγκριση από τη Σύνοδο των Επισκόπων.

»9. Οι Ιεράρχες της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι μέλη των Τοπικών και Αρχιερατικών Συνόδων και συμμετέχουν στις εργασίες τους σύμφωνα με τα Τμήματα ΙΙ και ΙΙΙ του παρόντος Καταστατικού Χάρτη και στις συνεδριάσεις της Ιεράς Συνόδου (σ.σ. εννοείται του Πατριαρχείου Μόσχας).

»10. Οι αποφάσεις των Τοπικών και Επισκοπικών Συνόδων είναι δεσμευτικές για την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία.

»11. Οι αποφάσεις της Ιεράς Συνόδου ισχύουν στην Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες που καθορίζονται από τον ανεξάρτητο χαρακτήρα της διοίκησής της.

»12. Η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία έχει το δικό της ανώτατο εκκλησιαστικό-δικαστικό όργανο. Ταυτόχρονα, το δικαστήριο της Συνόδου των Επισκόπων είναι το ανώτατο εκκλησιαστικό δικαστήριο για την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία.

»Στο πλαίσιο της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, κανονικές ποινές όπως η ισόβια αργία, η καθαίρεση από το λειτούργημα, ο αφορισμός από την Εκκλησία επιβάλλονται από τον επίσκοπο της επισκοπής με την επακόλουθη έγκριση του Μητροπολίτη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας και της Συνόδου της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

»13. Η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία λαμβάνει το ιερό μύρο από τον Πατριάρχη Μόσχας και πάσης Ρωσίας». (Βλ. εδώ)

Το κείμενο είναι απολύτως σαφές σε ότι αφορά στο καθεστώς του Ονούφριου και προσδιορίζει με ακρίβεια τα όρια της… «πνευματικής του σύνδεσης» με τον προκαθήμενο της «αγίας Ρωσίας».

Για το λόγο αυτό η δήλωση του «μακαριωτάτου» μητροπολίτη Κιέβου με αφορμή την τρίτη επέτειο της Συνόδου της 27ης Μαΐου 2022, η οποία, τάχαμου, αποφάσισε να διακόψει κάθε δεσμό με το Πατριαρχείο Μόσχας, εντάσσεται και αυτή στο περίγραμμα του όρου «πάνω ή πέρα από την πραγματικότητα.

Ούτε λίγο ούτε πολύ, ο «μακαριώτατος» Ονούφριος πληροφόρησε τις απανταχού Ορθόδοξες Εκκλησίες ότι πλέον η υπό αυτόν εκκλησιαστική δομή διαθέτει όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να θεωρηθεί… αυτοκέφαλη και ότι προσμένει πως οι Εκκλησίες θα στηρίξουν ηθικά το καθεστώς της πλήρης ανεξαρτησίας της (Βλ. εδώ).

Ο επικεφαλής της μητρόπολης Κιέβου του Πατριαρχείου Μόσχας ζητάει να αναγνωριστεί ως «αυτοκέφαλη Εκκλησία» στη βάση της απόφασης της 27ης Μαΐου του 2022, παραβλέποντας όλα όσα επιτάσσει η μακραίωνη κανονική τάξη!

Το να σε λένε λοιπόν Ονούφριο και να είσαι αναγκασμένος, από τη μια πλευρά, να υπομένεις καρτερικά, «ως αμνός άμωμος εναντίον του κείροντος αυτόν άφωνος», την αρπαγή και την απευθείας υπαγωγή των επαρχιών σου της Αν. Ουκρανίας στη δικαιοδοσία του Πατριάρχη Μόσχας και να μαθαίνεις, χωρίς να τολμάς να σχολιάσεις, ότι ο Ρώσος ΥΠΕΞ διαβεβαιώνει με κάθε ευκαιρία ότι θα σε προστατέψει από τις διώξεις της ουκρανικής κυβέρνησης και ότι ένας από τους όρους που περιλαμβάνονται στο Μνημόνιο με τους όρους της Ρωσίας για την διακοπή των εχθροπραξιών είναι και η παύση των διώξεων εναντίον της εκκλησιαστικής σου δομής, ενώ, από την άλλη, προσπαθείς απεγνωσμένα να πείσεις την ουκρανική κυβέρνηση ότι είσαι πλέον αυτοκέφαλος και αποκομμένος από την Εκκλησία της Ρωσίας, ίσως να αποτελεί κάτι παραπάνω από «σουρεαλισμό», ίσως τελικώς θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί και ως «θέατρο του παραλόγου», ενός έργου που στην πραγματικότητα δεν έχει τέλος!

«Το 2018-2019, δήλωνε πρόσφατα η εκπρόσωπος του Ρωσικού ΥΠΕΞ Μαρία Ζαχάροβα, το καθεστώς του Κιέβου, αξιοποιώντας διοικητικούς πόρους, ίδρυσε μια φαινομενικά ανεξάρτητη, αλλά στην πραγματικότητα συνδεδεμένη με το κράτος ψευδό-εκκλησιαστική δομή, γνωστή με την ονομασία «Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας» (ΟΕΟ).

»Ακριβώς προς όφελος αυτής της οργάνωσης, με τη βοήθεια στρατιωτικοποιημένων εθνικιστικών ομάδων, αρπάζονται οι περιουσίες και οι ναοί και εγγράφονται παράνομα σε αυτή μετά από εικονικά δημοψηφίσματα.

»Είμαστε πεπεισμένοι ότι η χούντα του Κιέβου δεν θα καταφέρει να καταστρέψει την κανονική ορθοδοξία, η οποία αντιπροσωπεύει την πλειοψηφία του πληθυσμού της χώρας.

»Για άλλη μια φορά καλούμε τις υγιείς δυνάμεις της διεθνούς κοινότητας και τους αρμόδιους θεσμούς να καταδικάσουν τον βλάσφημο πόλεμο του καθεστώτος Ζελένσκι εναντίον της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας» (Βλ. εδώ).

Ως γνωστόν στις 20 Αυγούστου 2024 το ουκρανικό κοινοβούλιο ψήφισε τον υπ’ αρίθμ. 3894 νόμος, ο οποίος απαγορεύει «τη δραστηριότητα των δομών της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ουκρανία».

Παρ’ όλες τις διαβεβαιώσεις του Ονουφρίου για το αντίθετο, η πολιτική ηγεσία της Ουκρανίας εξακολουθεί να θεωρεί ότι η υπ’ αυτόν εκκλησιαστική δομή παραμένει στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Μόσχας.

Στις 20 Μαΐου του τρέχοντος έτους, η Κρατική Υπηρεσία της Ουκρανίας για την Εθνοπολιτική και την Ελευθερία της Συνείδησης (ΚΥΟΕΕΣ) αποφάσισε τελικά να ξεκινήσει έναν έλεγχο της Μητρόπολης Κίεβου της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου Μόσχας.

«Η υπηρεσία μας ξεκίνησε μια έρευνα για την ύπαρξη ή μη σύνδεσης με την απαγορευμένη στην Ουκρανία θρησκευτική οργάνωση, δηλαδή με την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρωσίας, σημείωσε ο επικεφαλής της υπηρεσίας Βίκτορ Ελένσκι.

»Ο επικεφαλής του τμήματος θρησκευτικών υποθέσεων υπέβαλε μια υπηρεσιακή έκθεση, στην οποία αναφέρεται ότι έχει λόγους να πιστεύει ότι η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία, εκπροσωπούμενη από το κέντρο της τη Μητρόπολη του Κιέβου, είναι συνδεδεμένη με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, παραθέτοντας σε αυτή και τους λόγους για τους οποίους κατέληξε σε αυτό το συμπέρασμα.

»Έτσι διέταξα την έναρξη έρευνας για την ύπαρξη ή μη οποιασδήποτε σύνδεσης της Μητρόπολης του Κιέβου με την απαγορευμένη στην Ουκρανία εκκλησία, ανακοίνωσε ο αξιωματούχος, διευκρινίζοντας ότι στόχος μας είναι η Μητρόπολη του Κιέβου να πάψει να υφίσταται ως νομικό πρόσωπο», διευκρίνισε.

Νωρίτερα, ο επικεφαλής του τμήματος θρησκευτικών υποθέσεων της ΚΥΟΕΕΣ, Βιατσεσλάβ Γκόρσκοφ, ζήτησε από την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία μια πιο «διάφανη στάση» απέναντι στη Ρωσική Εκκλησία.

«Η κοινωνία, τόνισε, περιμένει μια σαφή απάντηση από την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία. Θέλουμε να καταλάβουμε αν η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία έχει πράγματι διακόψει κάθε σχέση με το Πατριαρχείο Μόσχας ή αν απλά πρόκειται για μια τυπική δήλωση», τόνισε ο αξιωματούχος, επισημαίνοντας την «έκδηλη ασάφεια των αποφάσεων του Συνόδου της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του 2022», καθώς και ότι στην ίδια την Εκκλησία «υπάρχουν διαφορετικές ερμηνείες αυτών των αποφάσεων και, ως εκ τούτου, απαιτούνται σαφέστερες επίσημες δηλώσεις που να αποκλείουν κάθε αμφισημία».

Η κατάσταση «πάνω ή πέρα από την πραγματικότητα» στην οποία διαβιώνει ο μητροπολίτης Ονούφριος, όπως εξάλλου και οι περισσότεροι αρχιερείς του, διαμορφώνει για την Εκκλησία του ένα περιβάλλον παρόμοιο με την σπηλιά του Πλάτωνα, όμως στη δική του περίπτωση η πραγματικότητα αποδεικνύεται περισσότερο ζοφερή από ότι φαντάζουν οι σκιές που προβάλλονται στον τοίχο της σπηλιάς: και οι δυο πλευρές τον θεωρούν «λύτρο αντί πολλών» στην πραγμάτωση των γεωπολιτικών τους οραμάτων.