Ιράκ: Τα όνειρα για αυτάρκεια στο σιτάρι καταρρέουν λόγω της κρίσης νερού

«Το Ιράκ αντιμετωπίζει μία από τις σφοδρότερες ξηρασίες των τελευταίων δεκαετιών», δήλωσε ο Σαλάχ Ελ Χατζ Χασάν, εκπρόσωπος του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) στο Ιράκ.

Για χρόνια, ο Ιρακινός καλλιεργητής σιταριού, Μαάν αλ-Φατλάουι, βασιζόταν στον γειτονικό Ευφράτη για να ποτίσει τα χωράφια του κοντά στην πόλη Νατζάφ.

Φέτος, όμως, τα νερά που κατέστησαν την «Εύφορη Ημισέληνο» κοιτίδα αρχαίων πολιτισμών πριν από 10.000 χρόνια, στερεύουν, αφήνοντάς τον χωρίς επιλογές.

«Η διάνοιξη πηγαδιών στη γη μας δεν αποδίδει, γιατί το νερό είναι υφάλμυρο», ανέφερε ο αλ-Φατλάουι, στεκόμενος δίπλα σε ένα αρδευτικό κανάλι κοντά στα διψασμένα χωράφια του, περιμένοντας τη διοχέτευση της προγραμματισμένης παροχής νερού.

Η προσπάθεια του Ιράκ –ιστορικά ενός εκ των μεγαλύτερων εισαγωγέων σιταριού στη Μέση Ανατολή— να εγγυηθεί την επισιτιστική του ασφάλεια μέσω της εγχώριας παραγωγής, είχε οδηγήσει σε τρία συνεχή έτη πλεονασμάτων.

Ωστόσο, αυτά τα κεκτημένα απειλούνται πλέον άμεσα.

Η ξηρότερη χρονιά στη σύγχρονη ιστορία και τα επίπεδα ρεκόρ χαμηλής στάθμης στον Τίγρη και τον Ευφράτη περιόρισαν τις σπορές και ενδέχεται να μειώσουν τη φετινή σοδειά έως και κατά 50%.

«Το Ιράκ αντιμετωπίζει μία από τις χειρότερες ξηρασίες των τελευταίων δεκαετιών», τόνισε στο Reuters ο Σαλάχ Ελ Χατζ Χασάν.

Μια χώρα σε ευάλωτη θέση

Η κρίση αυτή αναδεικνύει την ευαλωτότητα του Ιράκ.

Ως χώρα που αποτελείται σε μεγάλο βαθμό από έρημο, κατατάσσεται στην πέμπτη θέση παγκοσμίως σε κλιματικό κίνδυνο, σύμφωνα με την έκθεση Global Environment Outlook του ΟΗΕ.

Οι μέσες θερμοκρασίες έχουν αυξηθεί σχεδόν κατά μισό βαθμό Κελσίου ανά δεκαετία από το 2000 και θα μπορούσαν να ανέλθουν έως και 5,6 βαθμούς πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα έως το τέλος του αιώνα, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας.

Παράλληλα, οι βροχοπτώσεις προβλέπεται να μειωθούν περαιτέρω.

Επιπλέον, το Ιράκ εξαρτάται από τους γείτονές του για το 70% της παροχής νερού.

Η Τουρκία και το Ιράν χρησιμοποιούν φράγματα στα ανάντη των ποταμών για να δεσμεύσουν μεγαλύτερο μερίδιο των κοινών πόρων της περιοχής.

Ο FAO επισημαίνει ότι η μείωση της ροής των υδάτων προς το Ιράκ είναι ο κυριότερος παράγοντας της τρέχουσας κρίσης, αναγκάζοντας τη Βαγδάτη να επιβάλει δελτίο στο νερό.

Τα αποθέματα νερού του Ιράκ έχουν κάνει «βουτιά» από τα 60 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα το 2020 σε λιγότερα από τέσσερα δισεκατομμύρια σήμερα, σύμφωνα με τον Ελ Χατζ Χασάν, ο οποίος αναμένει πτώση της παραγωγής σιταριού κατά 30% έως 50%.

Οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις

Προκειμένου να απεξαρτηθεί από τις εισαγωγές, η ιρακινή κυβέρνηση χρηματοδότησε τα τελευταία χρόνια τη χρήση σπόρων υψηλής απόδοσης, προώθησε σύγχρονες μεθόδους άρδευσης και επιδότησε την αγορά σιτηρών σε τιμές υπερδιπλάσιες των διεθνών.

Το σχέδιο αυτό, αν και δαπανηρό, αύξησε τα στρατηγικά αποθέματα σε πάνω από έξι εκατομμύρια τόνους σε ορισμένες περιόδους.

Ωστόσο, ειδικοί όπως ο Χάρι Ιστεπανιάν, ιδρυτής του Κέντρου Κλιματικής Αλλαγής του Ιράκ, προβλέπουν τώρα νέα αύξηση των εισαγωγών, γεγονός που εκθέτει τη χώρα σε υψηλότερες τιμές τροφίμων και επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό.

«Η κρίση νερού και επισιτιστικής ασφάλειας δεν είναι πλέον μόνο περιβαλλοντικό ζήτημα· έχει άμεσες οικονομικές επιπτώσεις και συνέπειες για την ασφάλεια», δήλωσε ο Ιστεπανιάν στο Reuters.

Προκαταρκτική πρόβλεψη του FAO εκτιμά ότι οι ανάγκες εισαγωγής σιταριού για την περίοδο 2025/26 θα αυξηθούν σε περίπου 2,4 εκατομμύρια τόνους.

Δραστικά μέτρα και κίνδυνοι

Σε απάντηση της κρίσης, το Υπουργείο Γεωργίας περιόρισε την καλλιέργεια σιταριού που αρδεύεται από ποτάμια στο ένα εκατομμύριο ντουνάμ (περίπου 1.000.000 στρέμματα) για την περίοδο 2025/26 — το ήμισυ της περσινής έκτασης.

Παράλληλα, επέβαλε τη χρήση σύγχρονων συστημάτων άρδευσης (στάγδην και καταιονισμό) για να αντικαταστήσει την παραδοσιακή άρδευση μέσω ανοιχτών καναλιών, η οποία οδηγεί σε μεγάλες απώλειες λόγω εξάτμισης.

Στις ερημικές περιοχές, το Υπουργείο διαθέτει 3,5 εκατομμύρια ντουνάμ με χρήση υπόγειων υδάτων, υπό την προϋπόθεση όμως της χρήσης σύγχρονης τεχνολογίας.

Την ίδια στιγμή, η καλλιέργεια ρυζιού, η οποία απαιτεί τεράστιες ποσότητες νερού, απαγορεύτηκε σε όλη τη χώρα.

Ο Αμάρ Αμπντούλ-Χαλίκ, επικεφαλής της Αρχής Φρεατίων και Υπογείων Υδάτων στο νότιο Ιράκ, προειδοποιεί ότι η στροφή στα υπόγεια ύδατα εγκυμονεί κινδύνους:

«Αν η εξόρυξη συνεχιστεί χωρίς επιστημονική μελέτη, τα αποθέματα θα εξαντληθούν».

Ήδη, οι υδροφόροι ορίζοντες στη Βασόρα έχουν υποχωρήσει κατά τρία έως πέντε μέτρα.

Η κρίση δεν είναι μόνο παραγωγική, αλλά και ανθρωπιστική.

Περίπου 170.000 άνθρωποι έχουν ήδη εκτοπιστεί από αγροτικές περιοχές λόγω της λειψυδρίας.

Στη φάρμα του στη Νατζάφ, ο αλ-Φατλάουι βιώνει την κατάρρευση αυτή από πρώτο χέρι, έχοντας περιορίσει την καλλιέργεια σιταριού στο ένα πέμπτο της κανονικής και έχοντας απολύσει τους περισσότερους εργάτες του. «Βασιζόμαστε στο νερό του ποταμού», λέει απογοητευμένος.