Η Τουρκία -μετά τη Συρία- θέλει τη Λιβύη προτεκτοράτο της – Απέναντί της Αίγυπτος και Εμιράτα

Η Τουρκία επιδιώκει να διευρύνει την επιρροή της στην περιοχή και η κατάσταση στη Λιβύη θα μπορούσε να αποτελέσει μια ευκαιρία για την Άγκυρα. Ωστόσο, άλλοι παράγοντες, όπως η Αίγυπτος και η Ρωσία, ενδέχεται να προσπαθήσουν να περιορίσουν τη νεο-οθωμανική επέκταση της Άγκυρας.

Η τουρκική στάση στη Λιβύη έχει ενισχυθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια.

Οι κυριότερες αλλαγές επήλθαν επί πρωθυπουργίας Αχμέτ Νταβούτογλου, ο οποίος τόνισε τη σημασία της Τουρκίας να επεκτείνει την επιρροή της στην «άμεση γειτονιά».

Ο Νταβούτογλου χαρακτήρισε τη Λιβύη ως την καρδιά των γεωπολιτικών στρατηγικών της Άγκυρας και το μέλλον της τουρκικής επιρροής στην περιοχή.

Το 2011, η Άγκυρα συμμετείχε στην επιχείρηση του ΝΑΤΟ προς υποστήριξη της λιβυκής αντιπολίτευσης και σταδιακά αύξησε την βοήθειά της προς τις επαναστατικές και ισλαμιστικές ομάδες στην Τριπολιτανία.

Αρχικά, η Τουρκία χρησιμοποίησε ένα μείγμα κοινωνικο-θρησκευτικών δεσμών για να ασκήσει επιρροή.

Μεταξύ 2011 και 2014, το AKP (Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης) δημιούργησε ένα δίκτυο μεταξύ των μελών της λιβυκής Μουσουλμανικής Αδελφότητας, σε συνεργασία με το Κατάρ.

Μέχρι το 2014, η κατάσταση κλιμακώθηκε σε έναν δεύτερο εμφύλιο πόλεμο, ο οποίος χαρακτηρίστηκε από την παρουσία δύο αντιπάλων κυβερνήσεων:

1. Μία με έδρα την Τρίπολη (Δυτική Λιβύη, υποστηριζόμενη από την Τουρκία).

2. Και μία στο Τομπρούκ (Ανατολική Λιβύη, υποστηριζόμενη από τον Λιβυκό Εθνικό Στρατό [LNA] του Χαλίφα Χάφταρ).

Μετά το 2019, η τουρκική κυβέρνηση αποφάσισε να ενισχύσει την παρουσία της, μετά την επίθεση του LNA.

Η παρέμβαση της Άγκυρας υποκινήθηκε από την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Λιβύη το 2019, καθώς και από την πιθανότητα να στοχεύσει τις φιλοδοξίες της Ρωσίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ).

Η Μόσχα θεωρείται ο κύριος ανταγωνιστής της Τουρκίας στη χώρα και τα ΗΑΕ έχουν επιδείξει την εχθρότητά τους προς τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, γεγονός που ώθησε τον Ερντογάν να αποστασιοποιηθεί από το Άμπου Ντάμπι.

Το 2019, η Τουρκία υπέγραψε Μνημόνιο Κατανόησης με την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) για την οργάνωση των επόμενων βημάτων, με έμφαση στην ασφάλεια και τη στρατιωτική συνεργασία.

Έκτοτε, η στρατηγική της Άγκυρας άλλαξε από έμμεση σε άμεση παρέμβαση, υποστηρίζοντας την [ισλαμιστική] GNA [της Τρίπολης] μέσω της ανάπτυξης οπλικών συστημάτων και Σύρων [Τουρκμένων νεο-οθωμανών/τζιχαντιστών] μισθοφόρων.

Μεταξύ της στρατιωτικής υποστήριξης, ο Ερντογάν μετέφερε στρατιωτικό προσωπικό και μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar TB2. Η παρέμβαση μετέβαλε τον πόλεμο υπέρ της GNA.

Επιπλέον, η Τουρκία έχει ενισχύσει την παρουσία της με τη Ναυτική Βάση στη [φιλοτουρκική] Μισράτα και την Αεροπορική Βάση στην Αλ-Βατίγια.

Στη συνέχεια, η Θαλάσσια Συμφωνία [ψευδομνημόνιο ΑΟΖ] του Νοεμβρίου 2019, που υπογράφηκε από την GNA και την Τουρκία, είχε ως στόχο να επεκτείνει τις τουρκικές διεκδικήσεις από 41.000 σε 148.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα στη Μεσόγειο και να επιτρέψει την εκμετάλλευση των πόρων.

Προκλήθηκαν διαμαρτυρίες από την Κύπρο, την Αίγυπτο και την Ελλάδα, καθώς αυτό θεωρήθηκε ως μια τουρκική κίνηση για την εδραίωση της παρουσίας της στη Λιβύη.

Από την άλλη πλευρά, παράγοντες όπως η Ρωσία, η Αίγυπτος και τα ΗΑΕ παρείχαν την υποστήριξή τους στα στρατεύματα και την επίθεση του Χαλίφα Χάφταρ.

Το Κάιρο προσπάθησε να σπάσει την εκεχειρία το 2020 αλλά απέτυχε.

Επιπλέον, αυτές οι χώρες θεώρησαν τις προθέσεις της Άγκυρας να παραμείνει ως ανησυχία για τα συμφέροντά τους, ειδικά για το τι θα μπορούσε να συνεπάγεται αυτό για την ενοποίηση της Λιβύης.

Το 2020, η Αίγυπτος υπέγραψε μια [μερική] θαλάσσια συμφωνία με την Ελλάδα με μια αποκλειστική οικονομική ζώνη μεταξύ των δύο χωρών, αντανακλώντας τη συμφωνία του 2019.

Οι εντάσεις μεταξύ Άγκυρας και Καΐρου προέρχονται από το πραξικόπημα του 2013, όταν η Τουρκία τάχθηκε στο πλευρό των ισλαμιστών που συνδέονταν με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Αίγυπτο και διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις με το Κάιρο.

Ωστόσο, η πρόσφατα αποκατασταθείσα σχέση μεταξύ των δύο χωρών αντικατοπτρίζει την προθυμία τους να συνεργαστούν στη διαμόρφωση του μέλλοντος της Λιβύης.

Στις 5 Φεβρουαρίου 2021, η νέα μεταβατική λιβυκή κυβέρνηση, που σχηματίστηκε από το Φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου της Λιβύης (LPDF), διόρισε τον Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπέιμπα ως μεταβατικό πρωθυπουργό.

Υπό τον Ντμπέιμπα, η Τουρκία και η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (GNU) υπέγραψαν το 2022 ένα Μνημόνιο Κατανόησης για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, βασιζόμενοι στο Μνημόνιο του 2019.

Ωστόσο, η τουρκική προσέγγιση περιλάμβανε επίσης μια προσαρμογή στο λιβυκό πολιτικό πλαίσιο.

Η Άγκυρα σύναψε σχέσεις όχι μόνο με τις δυτικές αλλά και με τις ανατολικές λιβυκές παρατάξεις, συμπεριλαμβανομένης της οικογένειας Χάφταρ.

Αυτό υπογραμμίζει τη μετάβαση από την άμεση αντιπαράθεση στην προσεκτική διπλωματία, καθώς ο στόχος της Τουρκίας είναι να παραμείνει εμπλεκόμενη μακροπρόθεσμα.

Τουρκία και Αίγυπτος: Από τη σύγκρουση στην προσέγγιση στο λιβυκό ζήτημα

Μετά τη συνάντηση του Σεπτεμβρίου 2024, η οποία αποτέλεσε σημείο καμπής στις αιγυπτοτουρκικές σχέσεις, οι δύο χώρες ανακοίνωσαν την ίδρυση διμερούς Συμβουλίου Στρατηγικής Συνεργασίας.

Στόχος είναι ο συντονισμός αμοιβαίων περιφερειακών στόχων για την πρόληψη πιθανών συγκρούσεων.

Τα αποτελέσματα της προσέγγισης έχουν αντικατοπτριστεί στις πολιτικές δυναμικές της Λιβύης.

Το Κάιρο και η Άγκυρα εξέφρασαν την προθυμία τους να συνεργαστούν για τη σταθεροποίηση του ταραγμένου πολιτικού περιβάλλοντος στη Λιβύη και να πιέσουν τις δύο κυβερνήσεις -την κυβέρνηση της Βεγγάζης υπό τον Χάφταρ και την GNU- να επιλύσουν τις διαφορές τους.

Αυτές οι προσπάθειες θα μπορούσαν επίσης να ενισχύσουν την παραγωγή υδρογονανθράκων στη Λιβύη και να αποτελέσουν μια ευκαιρία και για τις δύο χώρες να εδραιώσουν την επιρροή τους στην περιοχή.

Ωστόσο, κατά την επίσκεψή του στο Κάιρο στις αρχές Σεπτεμβρίου 2024, ο Ερντογάν επανέλαβε τις τουρκικές προθέσεις να θεσμοθετήσει τις σχέσεις με την Τρίπολη, μια πτυχή που κινδυνεύει να αποσταθεροποιήσει τις πρόσφατα αποκατασταθείσες σχέσεις με την Αίγυπτο.

Το Μνημόνιο Κατανόησης που υπογράφηκε τον Αύγουστο μεταξύ της τουρκικής κυβέρνησης και του Ντμπέιμπα επιβεβαίωσε την εδραίωση της τουρκικής στρατιωτικής παρουσίας στη Λιβύη.

Αυτή η συμφωνία δίνει στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις πρόσβαση στο λιβυκό έδαφος, εναέριο χώρο και χωρικά ύδατα.

Την επόμενη ημέρα, η Αίγυπτος προσκάλεσε τον Οσάμα Χάμαντ, επικεφαλής της ανατολικής κυβέρνησης.

Οι Αρχές της Τρίπολης το ερμήνευσαν ως πρόκληση και απέλασαν δύο Αιγύπτιους διπλωμάτες.

Παρ’ όλα αυτά, η Τουρκία διατήρησε τη στρατηγική της προσεκτικής διπλωματίας.

Στο ανατολικό τμήμα της Λιβύης [Κυρηναϊκή], η Άγκυρα πραγματοποίησε πολυάριθμες επενδύσεις, συμπεριλαμβανομένης της τουρκικής χαλυβουργίας Tosyali, η οποία ανακοίνωσε σχέδια για την κατασκευή του μεγαλύτερου εργοστασίου παραγωγής σιδήρου και χάλυβα στον κόσμο στη Βεγγάζη.

Τον Νοέμβριο, ο Τούρκος στρατιωτικός ακόλουθος στη Λιβύη ταξίδεψε στη Βεγγάζη για να συναντηθεί με τον Αντιστράτηγο Χαϊρί αλ-Ταμίμι, τον γραμματέα της γενικής διοίκησης του αυτοαποκαλούμενου Λιβυκού Εθνικού Στρατού.

Γιατί η τρέχουσα κατάσταση ωφελεί την Τουρκία;

Η τρέχουσα κατάσταση στην Τρίπολη, η οποία αναδύθηκε στις 12 Μαΐου μετά τη δολοφονία του Αλ-Κίκλι (γνωστού ως «Γκενίουα»), επικεφαλής της Αρχής Υποστήριξης Σταθερότητας (SSA), έχει βυθίσει τη χώρα σε ανανεωμένο χάος.

Ξέσπασαν συγκρούσεις μεταξύ πολιτοφυλακών που συνδέονται με την GNU.

Αυτή η κατάσταση θα μπορούσε να ενισχύσει τον Ντμπέιμπα -που υποστηρίζεται από την Τουρκία και την GNU- μετά από αρκετές προσπάθειες για την αντικατάστασή του.

Επιπλέον, παρατάξεις που υπάγονται στο Υπουργείο Άμυνας, ιδιαίτερα η 444η Ταξιαρχία υπό τον Μαχμούτ Χάμζα, η 111η Ταξιαρχία και η Κοινή Δύναμη από τη Μισράτα, θα μπορούσαν να αποκτήσουν περισσότερη δύναμη και να εδραιώσουν τις θέσεις τους.

Η 444η Ταξιαρχία είναι γνωστή για τους στενούς δεσμούς της με την Τουρκία. Επιπλέον, η Άγκυρα ευνοεί ένα λιγότερο κατακερματισμένο τοπίο ασφαλείας στην Τρίπολη και η απομάκρυνση του Γκενίουα θα μπορούσε να προωθήσει ένα πιο ενιαίο και ασφαλές περιβάλλον.

Μελλοντικές προοπτικές

Μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία -η οποία αποτέλεσε μια ευκαιρία για την Τουρκία να επεκτείνει το περιφερειακό της αποτύπωμα- η Άγκυρα μπορεί να επιχειρήσει το ίδιο στη Λιβύη, αν και με διαφορετική προσέγγιση.

Η ικανότητα της Τουρκίας να επιχειρεί σε πολλά μέτωπα και να εκμεταλλεύεται την περιφερειακή αστάθεια, θα μπορούσε να την ωθήσει να εδραιώσει περαιτέρω την παρουσία της στη Λιβύη.

Ωστόσο, η παρουσία άλλων βασικών παικτών, όπως η Ρωσία και η Αίγυπτος, δεν πρέπει να παραβλεφθεί.

Οι κινήσεις τους στην περιοχή θα είναι κρίσιμες.

Από τη μία πλευρά, τονίζουν τη σημασία της αποκατάστασης της κυβερνητικής συνοχής στη Λιβύη. από την άλλη, δεν θα διστάσουν να επιδιώξουν τα δικά τους συμφέροντα.

Η Ρωσία είναι παρούσα στη Λιβύη με στρατιωτικές βάσεις και διατηρεί ισχυρούς δεσμούς με την ανατολική κυβέρνηση [Κυρηναϊκή], έχοντας υποστηρίξει επανειλημμένα τον Χάφταρ.

Αν και ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει χαλαρώσει κάπως την περιφερειακή επιρροή της Μόσχας, η παρουσία της παραμένει σημαντική.

Το ίδιο ισχύει και για την Αίγυπτο, η οποία, παρά την αποκατάσταση της επικοινωνίας με την Άγκυρα, επιδιώκει να διατηρήσει την επιρροή της στις λιβυκές υποθέσεις.

Δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι αυτοί οι παράγοντες –ιδίως η Τουρκία και η Ρωσία– θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν το τρέχον πλαίσιο για να πιέσουν την Ευρώπη σε θέματα μετανάστευσης.

Αυτό το εργαλείο [της μετανάστευσης] έχει χρησιμοποιηθεί συχνά, όπως αποδείχθηκε στη Συρία, για να μετατοπιστεί η ισορροπία δυνάμεων.

Σε περίπτωση επιδείνωσης της κατάστασης -αν και λιγότερο πιθανό αλλά ακόμα εύλογο- θα μπορούσε να προκύψει μια νέα αντιπαράθεση, αυτή τη φορά με διαφορετικές και ενδεχομένως πιο σοβαρές συνέπειες.

ΠΗΓΗ: iari.site